Raport_Final_Ministria_Arsimit

6.1.3. Reforma e Arsimit të lartë nuk mund
të garantohet pa reformuar vetë sistemin
e financimit dhe pa rritur efektivitetin dhe
autonominë institucionale. Krijimi i hapësirave dhe
i mekanizmave nxitës për rritjen e investimeve
paralele me ato të shtetit duhet të vihet në jetë
në të njëjtën kohë me rritjen e autonomisë së
Institucioneve të Arsimit të Lartë.
6.1.4. Komisioni e sheh reformën me dy faza
të zhvillimit dhe të realizimit të saj: në zgjidhjet
afatmesme dhe ato afatgjata. Zgjidhjet afatmesme
janë ato që do të shëndoshin institucionet e
arsimit të lartë dhe do të përmirësojnë gjendjen
e tyre në drejtim të mësimdhënies, të kërkimit
shkencor, të menaxhimit drejt autonomisë nga
shteti, si dhe të rritjes së mundësive financiare.
Në zgjidhjet afatgjata është projektuar një model
më i mirë i financimit dhe zhvillimit të arsimit të
lartë në Shqipëri, bazuar në: (i) përvojat më të mira
ndërkombëtare; (ii) sigurimin e cilësisë së arsimit të
lartë dhe maksimizimin e financimit për IAL-të në
vend; (iii) traditën e zhvillimit të arsimit të lartë në
Shqipëri.
6.1.5. Skema e re e financimit (në fazën e parë) do
të zgjeronte autonominë financiare në universitet
publike, në mënyrë që ato të shëndoshen
financiarisht dhe të krijohen kushtet për të hyrë në
fazën e dytë zhvillimore.
6.2. Sugjerimet - Llojet e financimit
6.2.1. Mënyra e financimit të arsimit të lartë
duhet të kthehet në një instrument, i cili i vendos
universitetet në lëvizje për zhvillim të mëtejshëm dhe
profilizim të tyre sipas përparësive të përcaktuara
nga universiteti, por edhe nga zhvillimi strategjik i
vendit.
6.2.2. Parimet mbi të cilat duhet të mbështetet
financimi i arsimit të lartë nga buxheti i shtetit, janë:
i. Konkurrenca e lirë
ii. Mundësitë e barabarta
iii. Mbështetja e interesave prioritare strategjike të
vendit
iv. Shpërndarja e fondeve mbi standardet e
cilësisë për:
• mësimdhënien,
• kërkimin-shkencor
• inovacionin/zhvillimin.
6.2.3. Për të përmbushur detyrimin për një arsim të
lartë që të nxisë rritjen e standardit në tri aspektet
kryesore (mësimdhënien, punën kërkimoreshkencore
dhe inovacionin/zhvillimin), propozohet
që edhe investimi nga buxheti i shtetit në arsim të
ndahet në këto tri fusha. Raportet midis përbërësve
të financimit përcaktohen sipas përparësive të
qeverisë.
6.2.4. Granti i Politikave të Zhvillimit të Arsimit të
Lartë.
Ky grant është shumë i rëndësishëm për zhvillimin
afatgjatë të vendit dhe jepet vetëm për IAL-të
publike.
6.2.4.1. MAS-i, në bazë të politikave të saj,
përcakton përparësitë për këtë grant dhe e
shpërndan atë mbi bazën e aplikimit apo të
përparësive strategjike të zhvillimit të vendit.
6.2.4.2. MAS-i përcakton përparësitë dhe termat
e shpërndarjes së këtij granti (“guidelines”).
Gjithashtu, MAS-i përcakton edhe mënyrën e
shpërndarjes dhe formën e aplikimit.
6.2.4.3. Masa e financimit ndryshon mbi bazën e
përparësive të çdo qeverie.
6.2.4.4. Shpërndarjen e këtij granti e bën Agjencia
Kombëtare e Financimit (AKF) mbi bazën e kritereve
që përcaktohen nga: a) përparësitë e qeverisë dhe
b) kapacitetet zhvillimore të çdo IAL-je.
6.2.4.5 Ky grant jepet edhe për mbështetjen e
logjistikës/infrastrukturës mësimore- shkencore.
6.2.4.6 Ky grant mbështetet mbi performancën
akademike të IAL-ve, e cila merr parasysh cilësinë e
mësimdhënies dhe të punës kërkimore-shkencore.
Ajo varet nga madhësia e universiteteve dhe u jepet
vetëm institucioneve publike të arsimit të lartë. Në
këtë vlerësim është shumë e rëndësishme renditja
e IAL-ve, e cila, midis të tjerave, mbështetet në
faktorin e impaktit të botimeve, në citimet e bëra
për çdo botim, në konferencat ndërkombëtare,
si dhe në impaktin e punës shkencore të çdo
departamenti në: a) Shkencë dhe b) Shoqëri
(politikëbërje).
Kjo bëhet me anë të raportimit të çdo departamenti/
IAL-je dhe vlerësimeve të komisioneve përkatëse
pranë AKKSH-së.
Shpërndarja e këtij granti bëhet edhe mbi renditjen
që realizon AKKSH-ja për departamentet e IAL-ve
publike.
36