Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

göstərmək üçün bir dəstə ermənini hərbi igidliklərinə və mühüm xidmətlərinə görəəlahəzrətin fərmanı ilə təltif etmiĢ, onlara əlavə hüquqlar və üstünlüklər vermiĢdi.O, faydalı həmvətəndaĢlar kimi erməniləri Rusiyaya dəvət etmiĢ və birdindaĢ kimi onları himayə edəcəyinə və qoruyacağına inandırmıĢdı. Bumünasibətin ifadəsi olaraq rus çarı Ġrandan o dövrdə ümumi hörmət və etibarsahibi olan bir çox erməni ailəsini, o cümlədən Lazarevlər ailəsini də Rusiyayadəvət etmiĢ, onlara Rusiya vətəndaĢlığı və bəzi imtiyazlar verərək erməni-rusmünasibətlərinin formalaĢması üçün bu insanlardan lazımınca istifadə etmiĢdir (78,8).Rus publisisti S. N. Qlinka rus çarının erməni ailələrinə münasibətini belətəsvir edirdi:Bu ailə rus hökumətinin qədim Ermənistan övladlarına diqqətinin canlınümunəsidir. Rus silahının Ermənistan vilayətinə gətirilməsindən xeyli əvvəl, yəni,bütöv yüz il ərzində Lazarevlər ailəsi qismən qədim paytaxt Moskva şəhərinindaxilində, sonra isə Sank-Peterburqda ermənilərə müəyyən qədər sahə əldəetmişdi. Onlar Asiyalı adı ilə Avropa təhsilini birləşdirmişdi. Hər iki paytaxtda vəbaşqa yerlərdə erməni kilsələri tikmişdilər. Onların xeyli xərc və çoxlu əmək sərfolunan və banilərinin səyi ilə ümumi mənafeyə kömək etməyə yönəldilən mətbəələrivar idi. Nəhayət, onlar Asiya və rus tələbələrini özlərinin mühitinə qəbul edən Şərqdilləri institutunun nizamnaməsindən görmək olar. Bütün bunlar yerləşən küçəLazarevlərin adı şərəfinə "Erməni döngəsi" adlanırdı. Beləliklə də, Ermənistanobrazı Rusiyada artıq çoxdan yaranmışdı, Rusiya isə öz içərisindən ona dostluqəlini uzadırdı (78, 9).Ruslar Krımı iĢğal edən kimi (1783) bu torpaqlarda 500 ildən artıqmüddətdə yaĢayan Krım türklərini Osmanlı Türkiyəsinə qovdular, onların yerinəTürkiyə ərazisində yaĢayan yunanları və erməniləri köçürməyə baĢladılar.Köçürülən xristianlara Krımda xüsusi Ģərait yaradıldı, məhsuldar torpaqlarpaylanıldı, onlar bir neçə illiyə bütün vergilərdən azad olundular. Beləliklə,ermənilərin Krımda koloniya halında məskunlaĢmasının əsası qoyuldu (135, 28).XVIII əsrin əvvəllərində Rusiya ġimali Qafqaza doğru öz nüfuz dairəsinigeniĢləndirməyə baĢladı.Çar Rusiyası özünün gələcək iĢğalçılıq planlarına dəstək olmaq üçün ġimaliQafqazda - Kizlyar, Mozdok Ģəhərlərində, habelə HəĢtərxanda erməni koloniyalarıyaradılmasına xeyir-dua verdi. Ġrandan və Türkiyədən ermənilər köçürülərək buĢəhərlərdə məskunlaĢdırıldı. Ekspansionist siyasətin davamı kimi, çar Rusiyasınınböyük siyasi və maddi dəstəyi ilə 1778-ci ildə Rostov yaxınlığında təzə bir erməniĢəhəri -Yeni Naxçıvan salındı (132, 45).ġəhərin Yeni Naxçıvan (Nor-Naxçıvan) adlandırılması da məkrli siyasətgüdürdü; bir tərəfdən ermənilərin guya "öz qədim Ģəhərləri"ndən müsəlmanlartərəfindən qovulması və digər tərəfdən Rusiyanın öz "xristian qardaĢlarını" himayəedərək onlara yaĢamaq üçün yer və dəstək verməsi diqqət mərkəzinə gətirilirdi.106