Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

21 fevral 1914-cü il. Türkiyə. Qarsda və Ərdahanda erməni quldurbirləşmələri 30000 insanı - etnik türkləri öldürmüşlər. Onlar körpələri analarınınəlindən alıb tonqala atırdılar. İnsanlar qətlə yetirilməzdən əvvəl onlara vəhşicəsinəişgəncə verirdilər. Bu qətllərin bilavasitə təşkilatçılarından biri kölgəyə çəkilən"Hnçak" erməni terror təşkilatının ideoloqu, Türkiyə parlamentinin deputatıStepan Ter-Danielyan olmuşdur. (Müxtəsər xronoloji Ensiklopediya).XX əsrin əvvəllərində "DaĢnaksütun" partiyası öz terrorçu ĢəbəkəsinigeniĢləndirməyə və fəaliyyətini gücləndirməyə baĢladı. Ermənilər açıq-aydın baĢadüĢürdülər ki, istənilən halda ermənilərin azlıq təĢkil etdiyi bir bölgədə ermənidövləti yaratmaq mümkün olmayacaqdır (135, 51). 1828-ci ildən sonra QafqazaĠrandan, Türkiyədən, Suriyadan, Livandan bir milyona qədər erməni köçürülübgətirilməsinə baxmayaraq (174, 64), Qafqazda erməni-azərbaycanlı nisbəti 1:10-anisbətində idi.XX əsrin əvvəllərində Ġrəvan və Yelizavetpol quberniyalarında, Tiflisquberniyasının Lori-Pəmbək qəzasında mövcud olan 2310 yaĢayıĢ məntəqəsindən2000-i azərbaycanlılara məxsus idi (206, 162).1897-ci ildə əhalinin siyahıya alınması üzrə məlumatlardan bəlli olur ki, ozaman Zəngəzurda 137871 nəfər yaĢamıĢdır. Bunlardan 63622 nəfəri (46,1%)erməni, 71206 nəfəri (51,6%) azərbaycanlılar, 1807 nəfəri (1,3%) kürdlər, 1236nəfəri (0,8%) isə digər millətlərdən olmuĢdur (160).S.Zelinskinin tədqiqatlarına görə 1886-cı ildə Zəngəzurdakı Xəzinətorpaqlarına aid olan 161 kəndin 64-ü azərbaycanlı (tatar), 49-u erməni, 47-si isəkürd kəndi olmuĢdur.Bu kəndlərdə 38712 müsəlman, 30850 nəfər isə erməni yaĢamıĢdır (139,31). Yeri gəlmiĢkən, onu da qeyd edək ki, bu əsərində S.Zelinski ya bilərəkdən, yada ermənilər tərəfindən ona təhrif olunmuĢ məlumatlar təqdim edildiyindən bir çoxazərbaycanlı kəndini kürd kəndi kimi qeyd etmiĢdir (Alpout, Bayandur, Vaqazin,Binəyeri, Hoçaz, Cağazür, Qarabəyli, Çaykənd, Gödəklər, Xələc, Sarıyataq və s.).Gülüstan və Türkmənçay sülh müqavilələrindən sonra Ġran ərazisindənermənilərlə yanaĢı, xeyli sayda kürd mənĢəli əhali də köçüb ZəngəzurdaməskunlaĢmıĢdı. Lakin, kürdlərlə bağlı statistik məlumatlar ziddiyyətlidir (76,144), çünki bu məlumatlar XIX əsrin sonlarında və XX əsrin əvvəllərində "ġərqsiyasəti"nə xidmət edərək toplanmıĢ və yayılmıĢdır.17 may 1915-ci il. Van. Türkiyə. Erməni terror və quldur birləşmələriTürkiyənin qədim Van şəhərini yandırmışlar. Dinc əhali arasında çoxlu tələfatolmuşdur. C. və K. Makkartilərin tədqiqatına görə, XX əsrin əvvəllərində törədilənqanlı hadisələr zamanı 2,5 milyon müsəlman öldürülmüşdür. (Müxtəsər xronolojiEnsiklopediya).Bir an da olsun, "Böyük Ermənistan" paranoyasından əl çəkmək istəməyənermənilər öz məqsədlərinə çatmaq üçün, dünya tarixində misli görünməmiĢ məkrlibir niyyəti - yerli aborigen əhalini, yəni Azərbaycan türklərini kütləvi surətdə məhv123