Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

Mığrı rayonunun azərbaycanlı kəndlərinə hücum edirlər. I Lök kəndində 100 tüstü,II Lök kəndində 60 tüstü dağıtmıĢ və 200 nəfər əhali qırmıĢlar.Lök (Vartanizor) kəndi bir neçə il sahibsiz qalmıĢ, xarabalığa çevrilmiĢdir.Ermənistanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra tədricən rayonununazərbaycanlı kəndlərinin əhalisi öz doğma yurdlarına qayıtmağa baĢlamıĢlar.Vartanizor kəndinin 1053 nəfər əhalisindən 1922-ci ildə cəmi 177 nəfəriqayıtmıĢdır. 1926-cı ildə onların sayı 187 nəfərə, 1931-ci ildə 243 nəfərə çatmıĢdır.Kəndə qayıtmıĢ didərginlər əvvəlcə dağıdılmıĢ yaĢayıĢ binalarını bərpa etməyə,təsərrüfatı dirçəltməyə baĢlamıĢlar. Kəndlilər bağçılığı, meyvəçiliyi, taxılçılığı,tərəvəzçiliyi inkiĢaf etdirərək qısa müddətdə özləri üçün güzaran yaratdılar. 1930-cu illərdə kolxoz qurdular, üzüm və baĢqa meyvələrin tədarükü məntəqəsiniyaratdılar. Özləri üçün yeni yaĢayıĢ binaları tikdilər. Milli ayrı-seçkiliyəbaxmayaraq, kənd camaatının öz qüvvəsi ilə kənddə məktəb, klub, kitabxana, kinoqurğusu, məiĢət xidməti emalatxanası təĢkil edilmiĢ, tibb məntəqəsi açılmıĢdır.1988-ci ildə kənddə 90 ev var idi, 600 nəfər azərbaycanlı əhali yaĢayırdı. 1988-ciilin noyabrında ermənilər rayonun partiya, sovet və inzibati orqanlarının zorakılıqlahəyata keçirdikləri cəza tədbirləri ilə kəndin min nəfərdən çox əhalisini, uĢaqlara,qadınlara, qocalara məhəl qoymadan bir həftə ərzində qaçmağa məcbur etmiĢlər.Kənddə kolxozun bütün mülkiyyəti, kolxozçuların evləri, bağları və ev əĢyalarıəllərindən alınmıĢdır.Lök kəndinin toponimləri: Soyuq bulaq, Qara su, Kəspər çeĢməsi, SeyidƏhməd çeĢməsi, Selaxulu çeĢməsi, Top yaylağı, Bəddə zəmi, Gen dərə,Nəcəfxan dərəsi, Tuğut kəfĢəni və s.Maralzəmi kəndiMeğri rayon mərkəzindən 12 km Ģimal-qərbdə, Meğri çayının sol sahilində,mənzərəli bir yerdə yerləĢmiĢdir. Kəndin ərazisində olan qədim tarixi abidələr bukəndin orta əsrlərdən mövcud olduğunu sübut edir. 1831-ci ildə kənddə 118 nəfər,1897-ci ildə 193 nəfər, 1904-cü ildə 951 nəfər əhali yaĢamıĢdır. 1905 və 1918-ciildə Maralzəmi kəndi bir neçə dəfə dağıdılmıĢ və yandırılmıĢ, kənddə yaĢayanazərbaycanlılardan 1000 nəfərə yaxın insan daĢnaklar tərəfindən vəhĢicəsinəöldürülmüĢ, yandırılmıĢ, meyitləri təhqir olunmuĢdur. 1918-ci ildə Maralzəmikəndinin sakinləri tamamilə deportasiya olunmuĢ, yalnız 4 ildən sonra qaçqınlarınilk dəstəsi - 66 nəfər kəndə qayıtmıĢlar. Ermənilər tərəfindən göstərilən ciddimüqavimətə və törədilən əngəllərə baxmayaraq, Maralzəmi kəndinin sakinləri özdoğma kəndlərində yenidən məskunlaĢmıĢ, ev-eĢik qurmuĢ, kolxoz təĢkil etmiĢ,klub, kitabxana, rabitə Ģöbəsi, tibb məntəqəsi tikmiĢ, özlərinə gün-güzaran yaradabilmiĢdilər. 1988-ci ilin noyabr ayında Ermənistan hökumətinin dövlət siyasətisəviyyəsində təĢkil olunmuĢ, deportasiya aktı nəticəsində Maralzəminin 800-əyaxın sakini də öz doğma kəndlərindən didərgin salınmıĢlar.257