Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

Maraqlı cəhətin biri də budur ki, Urud dağının həm Qafan üzündəki, həmSisyan üzündəki dərə - Gığı dərəsi adlanır, bu dağın Qafan üzündəki kənd Kurud,Sisyan üzündəki kənd və qala isə Urud adlanır.Digər bir maraqlı məsələ də budur ki, həm Uruddakı, həm Qafandakı(Xusdub), həm Ordubaddakı (Biləv kəndi), həm də Qubadlıdakı qalalarınhamısına el arasında Babək qalası deyirlər.Həmzə Vəli Nüvədilinin "Babəkin son taleyi" adlı olduqca orijinal vəmaraqlı bir kitabı vardır. Həmzə Vəli Bəzz qalasının yeri, Babəkin son döyüĢləri,ölümü, Səhl Sunbat və s. haqqında müxtəlif mənbələrə istinad edərək öz xüsusimülahizələrini irəli sürür. Həmzə müəllimin bütün yazdıqları və dedikləri ilərazılaĢmasaq da, bəzi məqamlarda onun məntiqi qarĢısında dayanmaq mümkündeyildir.Həmzə Vəlinin yurd sevərliyinə, milli təəssübkeĢliyinə və qərib ruhunahörmət və ehtiramımızı bildirərək onun "Babəkin son taleyi" kitabından bir parçanıhörmətlə oxucularımızın diqqətinə çatdırırıq:Rud-ər-Rud adlı yer haqqında axtarıĢlarımızın nəticəsi aĢağıdakı kimidir;Rud-ər-Rud sözündə "rud" iki dəfə təkrarlanır, bu da ikilik bildirir. Burada Rud-Rud eyni sözün təkrarıdır. Ərəblər "Arras", "Ar-Ran" və s. adlarında "r" səsinitəkrarladıqları kimi Rud-Rudu da "Rud-ar-Rud" yazmıĢlar. Əslində isə Rud-Rudiki yerin adını bildirir. Həqiqətdə bu iki yer var. Hər iki Rud biri-digərinə yaxınolan çay olmayıb, biri dağ, digəri qaladır - Urud dağı və Urud qalası. Urud dağındayerləĢən eyni adlı Urud qalası Bazarçayın üstündə yerləĢmiĢdir. Bu qala haqqındaZ.Bünyadov belə yazır:"Bazarçay üzərində orta əsr abidələrinə aid bir abidə də var ki, bu da dənizsəviyyəsindən 1,5 km yüksək olan Rud dağı üstündə xarabalığı qalmıĢ Urudqalasıdır. Bu qala da ġahı qalası kimi çay üstündə müdafiə mövqeyinə malik olanmöhtəĢəm qalalardan biridir. Bu qalanın qalıqlarından arxeoloq R.M.Vahidov təyinedir ki, qala VII-IX əsrlərə məxsusdur".Buradan məlum olur ki, Arazı keçən ərəblər Həkəri-BərguĢad çaylarınınbirləĢdiyi ərazi ətrafından babəkləri təmizləyərək, Bazarçay boyu hərəkət edərəkDəmirçi-Dundarlı kəndlərinin yaxınlığındakı Babək qalasını ələ keçirmiĢlər(Xarabalığı qalan bu qalaya yerli sakinlər Babək qalası deyirlər). Qalanı fəth edənərəblər Bazarçay boyunca irəliləyərək Urud qalası uğrunda döyüĢə girmiĢlər.Mənbələrdə Rud-ar-Rud həmin bu qaladır. "U" səsinin artırılması Azərbaycanın dilxüsusiyyətindəndir, məsələn: Rüstəm-Urüstəm, Rus-Urus, Ruqiyyə-Uruqiyyə və s.kimi Rud da Urud kimi deyilir (64, 52).Bazarçay boyunca xürrəmdinlərlə vuruĢan Xilafətin ordusu Urud qalasını daələ keçirəndən sonra Babəkin sərkərdəsi Ġsma əl-Kürdünün əl-ƏfĢinə verdiyiməlumatların izi ilə Bəzzeynə tərəf irəliləməyə baĢlayır. Onlar Ġsmadan Bəzzeynəgedən bütün yolları, hətta balaca keçidləri də öyrənmiĢdilər. Ona görə də Urudqalasından cənuba tərəf hərəkət edən ərəblər ƏfĢinin rəhbərliyi altında Gığı78