Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

Zəngəzurda türk mənĢəli toponimlərZəngəzurdakı toponimlərdən danıĢarkən, qeyd etmək yerinə düĢərdi ki, bubölgədəki yer-yurd adlarının 90%-ə qədəri türk-müsəlman mənĢəlidir (46, 17).Tarixdən məlumdur ki, Zəngəzurun ərazisi qədim oğuzların məskənidir. Qalın ĠçOğuz tayfaları bu dağlarda məskən salmıĢ, yaĢamıĢ, mübarizə aparmıĢdır. Bütüntürk xalqlarının qəhrəmanlıq eposu sayılan "Kitabi Dədə Qorqud"dakıhadisələrin çoxu bu ərazilərdə baĢ vermiĢ və tarixin daĢ yaddaĢında, insanların qanvə gen yaddaĢında bu günə qədər öz əks-sədasını qoruyub saxlamıĢdır. "KitabiDədə Qorqudun" X boyunda deyilir: "Əkrək dədə-baba, el yolu, yəni Gorus -Əngələyüz - DərəĢam yolu ilə üç gün-üç gecə yortaraq Əlincə qalaya çatdı"(75, 263).Moisey Kalankatlı "Alban tarixi" əsərində yazırdı:- V əsrin əvvəllərində Qor və Qazan adlı iki qardaĢ böyük ordu ilə gəlibhərəsi Süninin bir kəndində məskən saldılar.... Bir dəfə Babik hakimiyyətinin birinci ilində ova çıxır və öz viranə qalmıştorpağını seyr edir. Şalata çatanda o, bir təpəyə qalxır, həmin vaxt hardansa birceyran çıxır və qaçıb torpaqla örtülmüş kilsənin üstündə durur. Babik həmintəpəyə çatanda onun atının ayaqları torpağa girir. Babik atını düşdüyü dəlikdənzorla çıxarır. Orada olanların hamısı vahiməyə düşürlər və torpağı qazaraq daşqaşladolu qəşəng bir kilsə görürlər. Həmin gün böyük bayrama çevrildi. Burayaçoxlu adamlar gəlməyə başladı. Burada olanların çoxu xəstəliklərdən sağaldı.Babiki müşayiət edən Qor və Qazan adlı iki doğma qardaş dinlərini atıb xaçpərəstoldular. Babik püşk atdı və Qorun baxtına Hot kəndi, Qazanın baxtına isə Şalatçıxdı (81, 31).Hot (Xot) indi də Gorus rayonunda kənd adıdır, ġələt isə çox güman ki,Sisyan rayonundakı ġağat kəndidir.Qədim erməni dilində və əlifbasında "l" hərfi olmadığından, onlar "1" səsini"q", "ğ" kimi yazır və tələffüz edirdilər. Onu da qeyd etmək yerinə düĢərdi ki,Sisyan rayonunda 1918-ci ilə qədər ġələk və bələk adlı azərbaycanlı kəndləri dəmövcud olmuĢdur. ġağat adlı erməni kəndi indi də qalmaqdadır.Qazan - "Kitabi Dədə Qorqud" dastanının məĢhur qəhrəmanı Salur Qazanxandır. Onun nə dilinin, nə milli mənsubiyyətinin heç bir araĢdırmaya və əlavəizahata ehtiyacı yoxdur. Bunun üçün bir daha "Kitabi Dədə Qorqud"u oxumaqkifayətdir.Çox güman ki, Qorun qardaĢı Qazanın məskən saldığı kənd hal-hazırdakıQafan Ģəhəridir.Qorun (qor - türk sözüdür, "igid", "cəsur" deməkdir) məskən saldığı kəndinindiki Gorus (Qoroz, Qoris) Ģəhərinin olduğu ehtimalı tutarlı əsaslardan məhrumdeyildir.20