Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

at, dəmir ucluqlu ox, kaman, ov səhnələrinin təsvirləri bu ərazilərin aborigenəhalisinin məhz türkdilli tayfalar, o cümlədən, saklar olduğunu göstərir.Sisyan tarixin qədim dövrlərində Sünik vilayətinin tərkib hissəsi olaraq, yamüstəqil knyazlıq Ģəklində, ya da Albaniyanın tərkibində idarə olunmuĢdur.Tarixi mənbələrdə xristianlığın Qafqazda erkən təĢəkkül tapdığı qədimyaĢayıĢ məntəqələrindən biri kimi, Sisyanın ġalat və Əngələvid kəndlərinin adıçəkilir.Ġstər orta əsr, istərsə də son dövr erməni tarixĢünaslığında Sünikin(Sisakanın) "böyük Ermənistanın" Ģərq vilayəti adlandırılması erməni tarixçilərininuydurmalarından baĢqa bir Ģey deyildir. Məsələ burasındadır ki, X əsrə qədərSisakanda, eləcə də Zəngəzurda bir nəfər də erməni olmamıĢdır. Buranın əhalisixristian və bütpərəst albanlar və prototürklər - saklar və kimmerlər olmuĢlar. VIIIəsr erməni tarixçisi Stefan Sünikski qeyd edirdi ki, "onun zamanında Sünikdəvə Arsakda sünik və arsak dilində danışırdılar" (146, 106).Diqqət yetirin: erməni dilində yox, sünik və arsak dilində (özü də bu sözlərierməni tarixçisi söyləyir)! Sünik dili sisaklarının, arsak dili ərsaklarının dilideyilmi? BaĢqa bir tarixi mənbədə (25, 28;29) isə deyilir: "571-ci ildə Sünikhakimi üsyan edərək ermənilərdən ayrıldı və Ġran Ģahı Xosrovdan xahiĢ etdi ki,Sünik torpağının arxivini Dvindən Bərdə Ģəhərinə köçürsün, onun ölkəsininsərhədini Azərbaycana daxil etsin və ermənilərin adları onların üstündəngötürülsün. ġahın əmri yerinə yetirildi".Bu nə deməkdir? Necə yəni ermənilərin adı süniklilərin üstündəngötürülsün, necə yəni süniklilər üsyan edib ermənilərdən ayrıldılar. Bu suallarınizahı çox sadədir. Yəni Sünik əhalisi erməni deyildi və üsyan edərək ermənilərdənayrılmıĢdır. Görünür, Sünik nə vaxtsa zorla ermənilərin hakimiyyəti altınakeçirilibmiĢ ki, indi onlar üsyan edərək ayrılıb və Ģahdan Azərbaycanın tərkibinəqatılmağı xahiĢ etmiĢlər.Sisyan rayonunun ərazisi erkən orta əsrlərdən baĢlayaraq müxtəlifmüharibələrin və mübarizələrin mərkəzində olmuĢdur. Ərəb xilafətinin QafqazdaüzləĢdiyi ən güclü müqavimət hərəkatından biri də Sisyan rayonu ilə bağlıdır.Babəkin son döyüĢlərinin aparıldığı Urud qalası və Babəkin tutularaq xilafətətəhvil verildiyi ġəki qalası da Sisyan rayonunun ərazisindədir.Sisyan rayonu da bütün Zəngəzur kimi, əvvəl Səlcuq türklərinin, sonraMoğol-tatarların (yeri gəlmiĢkən böyük türk sərkərdəsi Çingiz xanın da saklarınQara-tatar qoluna aid olduğu söylənilir) daha sonra Qaraqoyunlu vəAğqoyunluların hakimiyyəti altında olmuĢdur.Sisyanın sonrakı tarixi də bir neçə yüz il türk hökmranlığı (ƏmirTeymur, Səfəvilər, Osmanlı imperiyası, Nadir Ģah, Qarabağ xanlığı) ilə bağlıolmuĢdur. Bu dövrdə Sisyan rayonunun ayrı-ayrı kəndləri qala-Ģəhər tipli yaĢayıĢvə inzibati mərkəzlər kimi formalaĢmıĢdır. Bu inzibati mərkəzlərdə yaazərbaycanlılar, yaxud da islamı qəbul etmiĢ Orbelian, Məlik Safraz, Məlik Bağır220