Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

sonuncu erməni dövləti olmuĢdur (təbii ki, 1991-ci ildə yaranmıĢ ErmənistanRespublikası istisna olmaqla).Sonra Qafqaza Əmir Teymur gəldi. Bu böyük türk sərkərdəsi 1395-ciildə Süniki tutdu və burada yeni islam türk dövləti yarandı (202, 473).Öz müstəqilliyini və azadlığını həmiĢə qoruyub saxlamaq əzmi ilə seçilənSünik və Albaniya xalqları Əmir Teymur kimi qüdrətli bir cahangirə də müqavimətgöstərməyə, vaxtaĢırı üsyan qaldırmağa baĢladılar. Əmir Teymurun göstəriĢi iləSünikdən və Qarabağdan xeyli insan indiki Əfqanıstan ərazisinə köçürüldü."Əfqan tarixi" əsərində deyilir ki, Əğfan tayfası Xəzər dənizi sahilində, Dağıstanyaxınlığındakı ġirvan ölkəsində, yaxud qərbi Babül-Ərbabın (Dərbənd) kənarındayaĢayan xəzər və ya alanlardan ibarət bir tayfadır. Əfqan (puĢtu) tayfasının adınıalbanlar (ağvanlar) ilə əlaqələndirən digər mənbələr də vardır (95, 23).Albanların Əmir Teymur tərəfindən indiki Əfqanıstan ərazisinə köçürülməsifaktı Yesai Həsən Cəlalın "Alban ölkəsinin qısa tarixi" əsərində də qeyd olunur.Müəllif Xorasan və Qəndaharda əfqan tayfalarının yaĢadığını və onların xristianalbanları olduqlarını, Albaniyadan Əmir Teymur tərəfindən bu ərazilərəköçürüldüklərini vurğulayır (104, 21-22).Zəngəzurun orta əsrlərdə sonrakı taleyi də türklərlə bağlı olmuĢdur. Buqədim diyar 1410-1468-ci illərdə Qaraqoyunluların, 1468-1502-ci illərdəAğqoyunluların hakimiyyəti altında olmuĢdur. Bu dövrün yadigarları kimi,Zəngəzurda onlarla qəbiristanlıqlar son dövrlərə qədər qalmaqda idi. Məhz qoçheykəli abidələri, öz bayraqlarında qara (Qaraqoyunlu) və ağ (Ağqoyunlu) qoçlarısimvol kimi qəbul edən bu türk dövlətlərinin sitayiĢ və inam simvolu idi.Zəngəzurda üstü ərəb əlifbası ilə türk dilində yazılmıĢ yüzlərlə qoç heykəlli qəbirdaĢları ulu babalarımızdan bizə qalan çox qiymətli yadigarlar idi, lakin təəssüflərolsun ki, bu abidələri qoruyub saxlaya bilmədik.Heyif! Min heyif!... Tarixçilərin şəhadətinə görə Əmir Teymur 1396-cı ilin yazında Dərbəndəqayıtdı, Kürün sahili boyunca qərbə doğru irəliləməyə başladı.Ağdama gələrək o, Qarabağda Dərbənddən Bağdada və Həmədandan ortaAsiyaya qədər ərazilərdəki hakimiyyətinin idarə olunmasını oğlu Miranşaha həvaləetdi. Özü isə Sultaniyyədən keçərək Səmərqəndə qayıtdı... (A. Bakıxanov,"Gülüstani-Ġrəm").1502-ci ildə ġah Ġsmayıl Xətai öz qızılbaĢ qoĢunları ilə Zəngəzuru fəthetdi, Zəngəzurun iri Ģəhər və qalalarında Səfəvi Azərbaycan dövlətinin yerlinümayəndəlikləri təsis edildi.1512-ci ildə isə Osmanlı Türkiyəsi ilə Səfəvi xanədanı arasında uzunsürən qanlı müharibə baĢlandı. Ġki qardaĢ xalq, iki din bir, dil bir, soy-kökü bir olanmillət biri-birinə düĢmən kəsildi. Vətən torpağı dəfələrlə əldən-ələ keçdi. GahOsmanlı türkü, əcəmi türkünü, gah da əcəmi türkü osmanlı türkünü məğlubiyyətəuğratdı. Bu barədə çox kiçicik, lakin ibrətamiz bir sənədin surətini - Urud qalası91