Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

nəfər kimi məhv etdilər, onların hamısını bir nəfər kimi xalq düĢməni elan edərəktutdular, mühakimə etdilər, onlara iĢ kəsdilər və bu insanların da çox böyükəksəriyyəti geriyə qayıtmadı.Təkcə Sisyan rayonunun timsalında demək olar ki, həmin illərdə Urudkəndinin ən böyük ziyalı alimlərindən biri Mirzə Hüseynin çox nadir kitablarlazəngin kitabxanası məhv edildi, Bazar çayına töküldü. Nə səbəbə ki, bu kitablarərəb əlifbası ilə yazılmıĢdı. Həmin kənddə çox savadlı və ali ruhani təhsil görmüĢCəbrayıl Gəncəliyev heç bir səbəb gətirilmədən, sadəcə, evində ərəb əlifbası iləyazılmıĢ kitablar olduğuna görə tutuldu, sürgün olundu və bir daha geriyədönmədi. Zəngəzur azərbaycanlılarının baĢına gətirmiĢ belə müsibətlərə aidmisalları onlarca göstərmək olar.Xatırlatmaq yerinə düĢərdi ki, Zəngəzur azərbaycanlıları Zəngəzurda Sovethakimiyyəti dönəmində yaĢadıqları 70 ilə yaxın müddətdə hər gün, hər an, hərzaman, daima artan təzyiqlərə məruz qalıblar. Açıq və gizli Ģəkildə təhqirlərəməruz qalıblar, siyasi, hüquqi, maddi, mənəvi ayrı-seçkiliklərlə üzləĢiblər....Sisyan rayonunun Comərdli kənd sakini, ÜK(b)P-nın üzvü QurbanovCəlal Azərbaycana köçməklə əlaqədar kolxozçuların yığıncağından sonrahəmkəndlilərinə demişdir:"...Çoxunuz bilmirsiniz ki, Azərbaycanda necə istilər olur. 1918-1919-cuillərdə biz - azərbaycanlılar Ermənistandan Naxçıvana qaçdıq. Onda bizim ailəmiz14 nəfər idi, ancaq iki ildən sonra cəmi 3 nəfər sağ qaldıq. Digər 11 nəfər isəistidən və xəstəlikdən qırıldılar. Bu hələ Naxçıvanda belə idi, Mingəçevir isə dahapisdir. Çox, xeyli çox itkilərimiz olacaqdır"... (Ermənistan SSR Daxili ĠĢlərNaziri Qriqoryanın Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi Mir CəfərBağırova göndərdiyi 013745 №-li 3 may 1948-ci il tarixli arayıĢdan).Otuzuncu illərin represiyası qurtardıqdan sonra Ġkinci Dünyamüharibəsi baĢlandı. Ġkinci Dünya müharibəsində təbii ki, o dövrkü SSR-ninbütün vətəndaĢları əziyyət çəkdilər, itkilər verdilər, məhrumiyyətlərlə üzləĢdilər.Zəngəzur azərbaycanlıları da bu sıradan istisna deyildilər. Nəinki istisna deyildilər,hətta müharibədə onlar ikiqat əziyyət çəkdilər.Bir tərəfdən müharibənin gətirdiyi sərt qayda-qanunlar, müharibə dövrününağır Ģəraiti, ikinci tərəfdən də ermənilərin bu ayrı-seçkiliyi bir daha qabarıq Ģəkildəazərbaycanlılara qarĢı münasibətdə özünü göstərdi. Belə ki, Zəngəzurda yaĢayanazərbaycanlılar o dövrdə ermənilərdən bir neçə dəfə az olmalarına baxmayaraq,Zəngəzurdan müharibəyə çağırılan azərbaycanlılarla ermənilərin sayındakı nisbətümumi əhalinin sayındakı nisbətdən xeyli fərqli idi. Belə ki, azərbaycanlıları yaĢıaz və ya çox olmasından asılı olmayaraq hərbi xidmətə cəlb edirdilər.Azərbaycanlılar arasından səhhəti, sağlamlıq vəziyyəti yoxlanılmadan, bəzən yaxĢıgörməyən, yaxĢı eĢitməyən, daxili orqanlarında patologiyalar olan insanları dahərbi xidmətə cəlb etmiĢdilər və demək olar ki, onların çoxu geri dönmədi.167