Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

Karvansaranın içərisində, Ģərq divarda bir erməni kitabəsi var. KitabəniLazarev institutunun müəllimi Xr.Ġv.Ġoannessov oxuyub, ruscaya tərcümə etmiĢdir(148, 116-118). Onun fikrincə karvansara binası Orbelyan nəslindən Çesar və birsıra onun qohumları VII Lipartın nəvəsi tərəfindən h.781-882-ci ildə binaolunmuĢdur. Onun fikrincə sonra türklər ərəbcə kitabəni əlavə etmiĢ və ona Səlimadını vermiĢdir (148, 116).Karvansaranın həyasızcasına erməniləĢdirilib, özəlləĢdirilməsiniV.M.Arutyuryanın 1984-cü ildə Ermənistanda nəĢr etdirdiyi "Səlim" bukletindəgörürük. Arutyuryan iftixar hissi ilə yazır ki, karvansara orta əsr milli ermənimemarlığının görkəmli abidəsidir (120).Onun fikrincə, ərəb dilli kitabə ilə erməni kitabəsinin mətni eynidir.Karvansaranı 1232-ci ildə knyaz Çesar Orbelyan tikdirmiĢdir. Əvvəla, kitabəərəbcə deyil, ərəb qrafikası ilə fars dilində yazılmıĢdır və karvansara binası tikilənzaman portalda giriĢ qapısının üzərində tikintiyə hörülmüĢdür. Karvansaranınportalındakı memarlıq ünsürləri Araz boyu Ġpək yolu üzərində mövcud olanxanəgah komplekslərində, türbələrdə ələlxüsus Zəngilan rayonunun Məmmədbəylikəndindəki Yəhyə ibn Məhəmməd türbəsinin portalındakı memarlıq ünsürləri vəkitabənin xətti ilə eynilik təĢkil edir.Qeyd olunan abidələr və Səlim karvansarası XIII-XIV əsrin birinciyarısında yaĢayıb - yaratmıĢ azərbaycanlı memar Əli Məcdəddinin məktəbininəsərləridir.Memar Əli Məcdəddinin adı Zəngilan rayonunun Məmmədbəyli kəndindəkiYəhyə ibn Məhəmməd türbəsinin kitabəsində yazılmıĢdır (153, 31-32).Sınıq KarvansaraZəngəzurda orta əsrlər islam-türk maddi mədəniyyətinin ən əhəmiyyətlinümunələrindən biri Gorus və Sisyan rayonlarının sərhədində, Yan təpədən birqədər cənub-Ģərqə, qədim Urud - ġinher yolunun üstündə, Gorus rayonunun Yaycı(1968-ci ildən Qarjis) kəndinin yaxınlığında yerləĢən 1319-cu ildə tikilmiĢ SınıqKarvansaradır. Bu karvansara (eləcə də Səlim karvansarası) Elxani hökmdarı ƏbuSəidin vaxtında tikildiyindən bəzən Əbu Səid karvansarası da adlanır. Bu abidəyə"Sınıq Karvansara" adı verilməsi isə çox güman ki, binanın "Г" Ģəkilli plandatikilməsi və onun eyvanının əzəmətli tağlarla qurulması, dəhlizin tunel formasındaolması ilə bağlıdır.Karvansaranın giriĢ qapısının üstündəki iri daĢın üzərindəki ərəb əlifbası iləfars dilində yazılar və hicri ilə 698-ci il tarixi vardır. Təəssüf ki, bu KarvansaraAzərbaycan alimləri tərəfindən tədqiq olunmamıĢdır.Karvansara "Г" hərfi Ģəklində biri-biri ilə birləĢmiĢ birmərtəbəli iki tikilidənibarətdir. Divarlar çaylaq daĢından, əhəng və qum qarıĢıqlı bərkedici məhlullahörülmüĢdür. Tağların və sütunların yonulmuĢ bazalt daĢdan qurulması diqqəti54