Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

Sisyan rayonunda 1988-ci ilə qədər mövcud olmuĢ azərbaycanlıKƏNDLƏRĠAğudi kəndiSisyan rayonunun ən böyük azərbaycanlı kəndidir. Sisyan Ģəhərindən 5 kmcənub-Ģərqdə Bazarçay (Vorotan) çayının sol sahilində Uz, Noravan və Vağudikəndlərinin əhatəsində yerləĢir.Kəndin adının mənası barədə müxtəlif versiyalar olsa da, dəqiq məlumatyoxdur. Bu da kəndin çox qədimdən bina olması ilə əlaqədardır. Çox güman ki,kəndin adı ilk vaxtlar "AğUD" Ģəklində olmuĢdur. Kəndin yaxınlığındakıVağUDi və UrUD kəndlərinin adındakı "ud" topomorfantının olması çox gümanki, hələ eranın əvvəllərində bu yerlərdə məskunlaĢmıĢ ud tayfalarının adları iləbağlıdır. Mərhum akademik Ziya Bünyadov deyirdi ki, Zəngəzurun qədimtarixinin açarını Ağud-Vağud-Urud üçbucağında axtarmaq lazımdır.Kəndin adının "Ağ düz" - "Böyük düz" anlamında izahı fikrimizcə, xalqetimologiyasından baĢqa bir Ģey deyildir. Sisyan azərbaycanlıları kəndin adını"Ağdü" Ģəklində tələffüz edirlər.Hal-hazırda ermənilər bu kəndin adını Aqxitu qoymuĢlar. Ağudi camaatıtarixən heyvandarlıqla, quĢçuluqla, meyvə-tərəvəzçiliklə, habelə tütünçülükləməĢğul olmuĢlar.Kəndin qədim tarixini sübut edən onlarla abidə (yaxud onun qalıqları) -qədim Alban qəbiristanlığının və kilsəsinin qalıqları (maraqlıdır ki, bu yerəAnabat ("ana beyit" sözü qədim Sibir türklərində qəbiristanlıq mənasındadır)),tağlı körpü, qala yeri, alban memarlıq mədəniyyətinə məxsus məĢhur "Ağudiqəbirüstü abidəsi" və s. vardır.Təəssüflə qeyd etməliyik ki, Zəngəzurun bütün azərbaycanlı kəndləri kimi,Ağudidə də 1918-ci ildə müsəlman qətliamını törədən quldur Andronikin daĢnakdəstələri misli görünməmiĢ vəhĢiliklər törətmiĢ və bu zaman Ağudi məscidini yerləyeksan etmiĢlər.Ağudi kəndinin bulaqları, örüĢ və əkin yerləri, kəndin ətrafındakı dağlar,dərələr və s. adları təmiz Azərbaycan türkcəsindədir (Yeddi novlu bulaq, Yamacbulağı, Naxır bulağı, Top söyüd bulağı, Göl yeri, Ağ düz, Göyərçinli,NiyazdüĢən, Mir Əhməd, BeĢ günlük, Qırmızı çınqıl, Qaranlıq kaha, Mikayıləkən, Pərxan dərəsi, ĠĢıqlı dağı, Qızıl boğaz, Arpa təpəsi, Buğda təpəsi, Qarnıyarıq, Qızıl qaya, Çürük qaya, Qız-oğlan qayası, Mal daĢ, Dəvəboynu,Dəyirman burnu və s.).Ağudi kəndində 1831-ci ildə 60 nəfər, 1873-cü ildə 450 nəfər, 1886-cı ildə903 nəfər, 1897-ci ildə 1162 nəfər, 1914-cü ildə 1070 nəfər, 1922-ci ildə 298 nəfər,222