Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

yaĢayırdılar. Urudda oxumuĢlar, savadlılar, söz qoĢanlar, təbi gələnlər bizimkənddən qat-qat çox idi.Urud kəndində uzun illər (1918-ci ilə qədər) molla bağırlılar ailəsi, MollaSəmih bəy, Molla Fətullah mədrəsədə dərs demiĢlər (89, 164).Yeri gəlmiĢkən, qeyd edək ki, Əli Vəliyev ilk təhsilini 1916-1918-ci illərdəġəki kəndindəki rus-tatar məktəbində almıĢdır.Qubadlıdakı beĢ siniflik ibtidai rus-tatar məktəbini bitirmiĢ xalq yazıçısıSüleyman Rəhimov həmin dövrü belə xatırlayır: "Mən bu kənddə bir neçə evdəqalmaqla, onların ev iĢlərini görməklə yanaĢı, oxuyurdum. Ömrümün ən çətin illəriidi. Ancaq, ruhdan düĢmürdüm, məktəbdən qaçmırdım. Bu məktəb Zəngəzurqəzasında yaxĢı cəhətdən ad çıxarmıĢdı. Məktəbin müdiri Qori seminariyasınıÜzeyir Hacıbəyovla birlikdə bitirmiĢ Həsən bəy Soltanov idi".Zəngəzurda Sovet hökuməti qurulduqdan sonra Zəngəzur azərbaycanlılarıöz ata-baba yurdlarına qayıtdıqca məktəb-təhsil məsələsi də yavaĢ-yavaĢ qaydayadüĢməyə baĢladı. Zəngəzurun azərbaycanlı kəndlərində ilk dəfə olaraq QafanınGığı və ġəhərcik, Sisyanın ĠĢıqlar, Vağədi, Ərəfsə və Urud, Meğrinin Vartanizorvə Aldərə kəndlərində ibtidai məktəblər açıldı.1930-cu ildə isə artıq Zəngəzurda otuz məktəb fəaliyyət göstərirdi ki,onlardan 28-i birinci dərəcəli (dörd sinifli), 2-si isə ikinci dərəcəli (yeddisinifli) məktəblər idi.1941-ci ildə Zəngəzurdakı 42 Azərbaycan məktəbinin 23-ü ibtidai, 15-iyeddi illik, 4-ü isə orta (Vağədi, ġəhərcik, Meğri, ġəki) təhsil müəssisəsi idi(51a, 107).Ermənilərin hər cür müqavimət göstərmələrinə, açıq və gizli Ģəkildəmaneçilik törətmələrinə baxmayaraq, Böyük Vətən müharibəsindən sonrakı illərdədə Zəngəzur azərbaycanlıları çox mütəĢəkkil bir ardıcıllıqla, davamlı bir səyləməktəb və tədris prosesini daim yüksəltmək üçün mübarizə aparmıĢlar və bir çoxĢeyə nail olmuĢlar. Sonuncu deportasiya ərəfəsində Zəngəzurda 42 ümumtəhsilAzərbaycan məktəbi olmuĢdur. Həmin məktəblərdə çalıĢan 500-dən çoxmüəllimin yarısından çoxu ali təhsilli idi, 13 müəllim isə əməkdar müəllimadına layiq görülmüĢdür. Ermənistan SSR-nin əməkdar müəllimi adını almıĢSisyan rayonundan Həbib Bayramov, Ağaqulu Nəcəfov, Qafan rayonundan ƏliĢQarayev, Cəlal Zeynalov, Bəhlul Ġmaməliyev, Cahangir Rüstəmov, Qabil Həsənov,Səriyyə Həsənova, Həsən ġəkərəliyev, Nüsrət ġıxəliyev, Meğri rayonundan HəsənMəmmədov, Məmmədbağır Ġbrahimov, Həsənqulu Hacıyev respublikanın adlısanlımüəllimlərindən olmuĢlar. Məhz bu müəllimlərin ardıcıl fəaliyyətinin nəticəsiidi ki, Sovet dönəmində Zəngəzurdan minlərlə Ģagird müxtəlif istiqamətli ali təhsilocaqlarına daxil olmuĢ və müvəffəqiyyətlə o institutları bitirmiĢdilər. Onu da qeydetmək lazımdır ki, məhz Zəngəzurda aparılan uğurlu tədris prosesininsayəsində Zəngəzur torpağından 10-a yaxın akademik, 50-dən çox elmlərdoktoru, professor, 200-dən çox elmlər namizədi yetiĢmiĢdir.173