Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

altında olan torpaqlara köçməyə baĢladılar. Gələn ermənilər əvvəl balaca ermənikəndlərinin ətrafında məskən salaraq, onları böyütdülər, sonra isə yeni ermənikəndləri salmağa baĢladılar, Gorus rayonu ərazisindəki erməni kəndlərinin çoxu budövrdə gəlmə ermənilər tərəfindən salınan kəndlərdir. Bu illərdə Zəngəzurdaermənilərin sayının artması, onların varlanması və nüfuz sahibinə çevrilməsi Tatevkilsəsinin din pərdəsi altında apardığı siyasi fəaliyyətin nəticəsi idi.ġah babalarının siyasətini davam etdirən II ġah Abbas ermənilərə daha dadiqqət və qayğı ilə yanaĢmıĢ, Səfəvilər səltənətinin xristian təbəələrinə mehribanmünasibətini bir sıra fərman və göstəriĢləri ilə maddiləĢdirmiĢdir. ġah Abbasın1644-cü il və 1645-ci il tarixli fərmanları Səfəvilər dövlətinin ərazisindəkimövcud erməni kilsələrinin təmiri, bərpası və yeni kilsələrin tikilməsi üçünmöhkəm hüquqi baza yaratdı. Bu fərmanlarda göstərilirdi ki, yerli müsəlmanhakimlər ermənilərin dini ayinlərini yerinə yetirmələrinə, erməni kilsələrininbərpasına və yeni kilsələrin tikintisinə qətiyyən mane olmamalı, əksinə, hər cürköməklik göstərməlidirlər. ġah Abbasın bufərmanları, Səfəvilər dövlətinin erməni kilsələrinihimayə etdiyini və ona daim yardım göstərəcəyinibir daha təsdiq edirdi. Bu fərmanlardan sonraermənilər yaĢayan bir çox ərazilərdə yeni kilsələrtikilməyə baĢladı, mövcud kilsələr geniĢləndirildi, ocümlədən, Tatev kilsəsi demək olar ki, yenidəntikildi və iki dəfədən çox geniĢləndirildi (157, 342-348).ġah Abbas özünün 1650-ci il fərmanı iləerməni kilsələrinə bir sıra özünü idarə və məhkəməimtiyazları verdi. Bu fərmana görə ermənilərin özaralarındakı istənilən mübahisələri erməni-qriqoriankilsəsi tərəfindən həll edilə bilərdi. BaĢ keĢiĢinqərarı əyalət hakiminin qərarı dərəcəsində hüquqiqüvvəyə malik idi.Tatev monastrınıntabeliyindəki kəndlər barədə Iġah Təhmasibin 1557-ci iltarixli Fərmanı.Matenadaranın Zəngəzurla bağlı sənədlərininöyrənilməsi və təhlili onu göstərir ki, orta əsrlərdəermənilərin bu bölgədə yerləĢməsi, möhkəmlənməsivə yayılması Tatev kilsəsinin din pərdəsi altındaaparılan ardıcıl siyasi fəaliyyəti və ayrı-ayrı erməni mənsəb sahiblərinin adı iləbağlıdır.Torpaqlar ilk əvvəl erməni kilsələri tərəfindən, monastrın vəqf torpaqları adıaltında satın alınmıĢ, sonra bu alqı-satqı qəbalələri Ģah fərmanları ilə təsdiqolunmuĢdur. Beləliklə, kilsə ətraflarındakı böyük ərazilər bir növ kilsənin xüsusimülkiyyətinə çevrilmiĢdir.99