Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

uslar Ġrandan və Türkiyədən erməniləri köçürüb Qafqaza gətirməklə bu torpaqlaraqanqal toxumu, bu xalqların arasına isə nifaq toxumu səpdilər. Bu siyasət Rusiyaimperiyasının "parçala və hökm sür" ideyasının təzahürü, xalqları parçalamaqla,onları qarĢı-qarĢıya qoymaqla əyalətlərdə idarəçiliyi asanlaĢdırmaq, ekspansionistdövlətin nüfuzunu qoruyub-saxlamaq siyasəti idi. Məhz ermənilər bu siyasət üçünçar Rusiyasına çox lazım idilər. Ġndinin özündə də, Qafqaz xalqları ermənilərinsəmimiyyətinə inanmırlar, ermənilərin də Qafqazda yaĢayan heç bir xalqla, istərmüsəlman, istərsə də xristianlarla mehriban münasibəti yoxdur. Çünki ermənilərQafqaza gələndən, fitnə-fəsad salmaqla, qırğın törətməklə, terror etməklə, yerliəhalinin rahatlığını əlindən alıblar.Onlar həmiĢə gah Azərbaycana, gah Gürcüstana torpaq iddiası irəlisürüblər. Gah ġimali Qafqazı, gah da Krımı erməni torpaqları elan etmək fikrindəolublar. Ġndi də bu iddialar davam etməkdədir.Rusiya imperiyasına isə sərhəddə belə xristian əhalisinin olması əlveriĢli idi.Lakin Qafqazın rus ekspansiyası baĢa çatanda burada yaĢayan ermənilərinsayı olduqca az idi.Buna görə də Qafqazda parçalayıcı faktor kimi, ermənilərin çoxalmasılazım idi.Bu ideya uzun əsrlər boyu öz dövlətçiliyini itirmiĢ erməni siyasətçilərinəQafqazda erməni dövləti yaratmaq üçün müəyyən ümidlər verirdi. Ona görə dəerməni zabitləri, din və siyasət xadimləri Qafqazın iĢğalında Rusiya dövlətinə hərcür yardımlar göstərmiĢdilər. Heç təsadüfi deyildir ki, Rusiya-Ġran müharibəsindəçar qoĢunlarının tərkibində erməni əsilli zabitlər - Lazarev, Arqutinski, Melikyan,Hamazyan, Korqanyan və s. çox fəal Ģəkildə iĢtirak etmiĢlər.Bu da təsadüfi deyildir ki, Ġrandan ermənilərin Qafqaza köçürülməsinərəhbərlik etmək erməni əsilli çar zabiti Ġvan Lazarevə tapĢırılmıĢdı (78, 18).Rusiya və Ġran arasında bağlanmıĢ Türkmənçay sülh müqaviləsinin 15-cibəndinə uyğun olaraq, müqavilə bağlanandan 15 gün sonra Ġranın Xoy, Salmas,Marağa, Ərdəbil, Təbriz və s. xanlıqlarından ermənilər Azərbaycan torpaqlarına,əsasən Naxçıvan, Ġrəvan və Qarabağ xanlıqlarının ərazilərinə köçürülməyəbaĢladılar. Təkcə 1828-ci il ərzində Ġrandan Azərbaycan xanlıqlarına 35566 nəfərerməni köçürülmüĢdür (132, 160).Əgər köçürülməyə qədər Ġrəvan və Naxçıvan xanlıqlarının ərazisində 25151nəfər erməni yaĢayırdısa, köçürülmənin ikinci ilində bu rəqəm 82377-yə qədəryüksəldi. 1830-cu ildə isə artıq 100000 nəfər erməni Türkiyənin, Van, Bitlis, MuĢ,Ərdahan, Qars, Ərzurum Bəyazit vilayətlərindən Gəncə, Ġrəvan və Qarabağxanlıqlarının ərazilərinə köçürüldü.Bu köçürülmələrin nəticəsində Qafqazda ermənilərin sayı 10 dəfədən artıqyüksəldi. 1831-ci ildə Qafqazda yaĢayan 161 min ermənidən 125 mini 1828-31-ci illər Ġrandan və Türkiyədən köçürülənlər idi.118