DÜġMƏNLƏRĠNDƏN GÜCLÜ ġƏXSĠYYƏT - Kitabxana

xəzinəsi»ndə Səlcuq vəziri Nizami Mülkün (Nizamülmülkün - Red.) «Siyasətnamə»sininruhunu axtarıb taparaq, Nizaminin «Əxilik» sufi təriqətinəmənsubiyyətini təsdiq edir. Bu təriqətin də türk nümunəsi olduğunu iddia edir.ġaginyan Nizami poeziyasının ideya mənbələrini haradasa Ərəbistanda 10-cu əsrensiklopediyalarında - «Müqəddəs ailə»də axtarır. Görünür, Hamber-Krımskiməktəbindən uzaqlaĢmaq istəmir.4. Səlcuqları və onların dövlət üsulunu lazımınca qiymətləndirən və MəlikĢahı, Nizami Mülkü «ən yaxĢı hökmdarlar» mərhələsinə yüksəldən ġaginyan, eynizamanda, həm faktik, həm də siyasi xarakterli səhvə yol verir.Faktik yanlıĢlıq bundan ibarətdir ki, guya Səlcuqlar yeni torpaq mülkiyyətforması olan «iqta»nı tətbiq etməklə Azərbaycanda təhkimçiliyin əsasınıqoymuĢlar. Siyasi yanlıĢlıq bundan ibarətdir ki, səlcuqların dövlətindənazərbaycanlıların ilk dövlətçilik forması kimi bəhs olunur. Əslində, Azərbaycanərazisində ilk dövlət quruluĢu e.ə. IX əsrdə yaranmıĢdır (Manna dövləti). Ġnqilabdanəvvəlki Türkiyədə, elə kamalçıların da dövründə pantürkistlər səlcuq nümunəli«böyük türk dövləti» qurulmasını təbliğ edirdilər.5. Mətndə deyilir: «XII əsrin ortalarında, o zaman Ġran əyaləti olanAzərbaycanda...» (səh.11). Bu, ən azı Nizami zəmanəsində Azərbaycanın tarixinibilməməkdən irəli gələn kobud səhvdir.Ġran Sasani dövləti ərəblərin həmləsi ilə hələ VII əsrdə süqut etmiĢdir. XIIəsrdə Ġranda hakimiyyət türk sultanlarının əlində idi. Nizaminin dövründəAzərbaycanda iki dövlət qurumu mövcud idi:a) Mərkəzi ġamaxı olan müstəqil ġirvanĢahlar dövləti;b) Mərkəzi Gəncə və Təbriz olan yarımmüstəqil Eldəgizlər-Pəhləvanilərdövləti Aran, Muğan və Cənubi Azərbaycan).6. Lütvəli bəyin təxəllüsü dəqiq yazılmalıdır: «Azir» (səh.18) yox, «Azər»,«Əbül-ala» (səh.19) yox, «Əbül-üla» olmalıdır.7. Nizaminin təvəllüd yeri (səh.18) uzun müddət mübahisə mövzusuolmuĢdur. Belə güman etməyə əsas vardır ki, Nizaminin ehtimal olunan vətəni -Qum Ģəhəri ġimali Azərbaycanın dağ rayonlarında yerləĢmiĢdir.8. ġaginyan səlcuqların dövlət quruluĢu məsələlərini düzgün iĢıqlandırmır.Hamıya məlumdur ki, səlcuqların istilasına XI əsrdə özlərinin laxlamaqda olanhakimiyyətlərini hərbi güclə möhkəmləndirməyə ehtiyac duyan Ġranın feodaləyanları yardım göstərmiĢlər. Əksinə, səlcuq sultanlarını Ġranın dövlət xadimləri təxtitacsahibi etmiĢlər.9. ġaginyanın islamda Ģiə cərəyanı (səh.101) haqqındakı mülahizələri dəhəqiqətə uyğun deyildir. Nizami Gəncəvi dövründə və ondan əvvəl Ģiəlik Ġranseparatizmini əks etdirə bilməzdi, çünki, Ġranda hansısa ciddi azadlıq hərəkatınınolduğunu göstərən faktor yoxdur. Ancaq məlumdur ki, xilafət zamanında milliazadlıq hərəkatı Ġranda deyil, Azərbaycanda (Babək) baĢ vermiĢ, bütün xilafətə və126