DÜġMƏNLƏRĠNDƏN GÜCLÜ ġƏXSĠYYƏT - Kitabxana

islam sisteminə güclü zərbə vurmuĢdu. Azərbaycanlıların bu və digər qəhrəmanlıqənənələrini ġaginyanın görmək istəməməsi bizdə haqlı təəccüb doğurur.ġiə məzhəbinin yaranmasına gəldikdə isə, o, xəlifə Əlinin qətlə yetirilməsiilə əlaqədar deyil, Məhəmmədin vəfatından sonra Əlinin hakimiyyətə gəlməməsinəticəsində meydana gəlmiĢdir. ġaginyan çox nahaqdan Ģiəliyi iranlılara aid edir.Bununla əlaqədar bizə elə gəlir ki, ġaginyanın Ģiəlik zəminində «müdhiĢismaililik təriqəti» barəsində yazdıqlarının da elmi-tarixi əsası yoxdur. Müəllifinbelə bir fikri də düzgün deyildir ki, guya ismaililər Ġranın milli azadlığına nail olmağıöz proqramları elan etmiĢlər (səh. 102).ġaginyan ismaililik təriqətinin ictimai köklərini dərindən öyrənsəydi, ozaman Nizaminin bu hərəkata mənfi münasibəti tam aydın olardı. ĠĢ bundadır ki,ismaililərin əsas özəyini Azərbaycanda torpaq aristokratiyası təĢkil edirdi. Onlardini pərdə altında inqilabi Ģəhər sənətkarlarına qarĢı mübarizə aparırdılar. Buradamütləq qeyd etmək lazımdır ki, ismaililərin mərkəzi Xəzər sahilindəki vilayətdədağlıq Alamut idi və orada Ģəhər həyatı zəif inkiĢaf etmiĢdi. Ġsmaililik xalqın maddivə mənəvi qüvvələrinin Ģəhərlərdə cəmləĢməməsinə qarĢı çıxan feodal əyanlarınınmürtəce cəhdlərini ifadə edirdi. Hakimiyyətin təmərküzləĢməsinin güclənməsinəmane olurdu. Aydındır ki, Ģəhərin əməkçi əhalisinə rəğbət bəsləyən Nizami, budəfə ismaililər timsalında meydana gəlmiĢ feodal irticanın əleyhinə çıxmayabilməzdi.11. «Dehqan» sözünün (səh.130) Ģərhinə mütləq ehtiyatla yanaĢılmalıdır.Orta əsrlərdə bu söz həm «kəndli», həm də «torpaq sahibi», yəni ümumiyyətlə,«torpaqla məĢğul olan adam» mənasında iĢlədilmiĢdir.Tədqiqatın dili geniĢ oxucu kütləsi üçün o qədər də oxunaqlı deyildir. Birsıra məsələlərin Ģərhində üslubun sadələĢdirilməsi arzu olunardı. Yuxarıdahaqqında danıĢılan qüsurların düzəldilməsi və çatıĢmazlıqların aradan qaldırılmasıəlyazmasını az-çox məqbul hala salardı. Yalnız bundan sonra və yəqin ki, ElmlərAkademiyası sistemində nəĢrindən söhbət gedə bilər.Ġ.Hüseynov15fevral 1941-ci il»Bu da maraqlıdır ki, Ġsmayıl Hüseynov Moskvada Millətlər Ġnstitutununaspiranturasında oxuyarkən ilk dəfə ġaginyan haqqında tənqidə «Bakinskiy raboçiy»qəzetinin 1936-cı il 11 mart tarixli sayında rast gəlmiĢdi. Azərbaycan pambıqçılarınınrespublika toplanıĢında S.Vurğunun çıxıĢı qəzetdə «Qələbə əldə ediləcəkdir» baĢlığıilə dərc olunmuĢdu. ġair sadə zəhmət adamlarını qiymətləndirməyən M.ġaginyanbarəsində qəzəblə danıĢırdı. S.Vurğunun nitqində deyilir:«Bu yaxınlarda baĢ vermiĢ bir hadisə məni sarsıtdı. Bu, yazıçı ġaginyanınbəyanatıdır. Bu bəyanat vicdansızcasına bir hərəkətdir. Cəmiyyət əleyhinə127