DÜġMƏNLƏRĠNDƏN GÜCLÜ ġƏXSĠYYƏT - Kitabxana

M.C.Bağırov Azərbaycan Xalq Komissarları Sovetinin sədri HüseynRəhmanova və Ġncəsənət ĠĢləri Ġdarəsinin rəisi Ruhulla Axundova bu tapĢırığıvermiĢdi: «H.Cavid yoldaĢı MK-ya dəvət edin, onun Ģikayətinə qulaq asın vənəticəsi barədə Azərbaycan K(b)P MK-ya məlumat verin».Mir Cəfər Bağırov Hüseyn Cavidi Azərbaycanda «tək-tək Ģəxslərinkaprizindən» qoruya bilsə də, Moskvanın cəza tədbirindən qurtara bilməmiĢdir.Lakin rəsmi qadağaya baxmayaraq, H.Cavid sənətinin unudulmasına yolverməmiĢdi. Saleh Tahirovun «Taleyin hökmü, yoxsa insan əməli» kitabındaoxuyuruq: «O zaman, yəni 40-cı illərdə humanitar fakültələrdə, xüsusənuniversitetin filologiya fakültəsində təhsil alan tələbələrin əsas təlimmənbələrindən biri Əhməd Cavadın, Çəmənzəminlinin, Nəriman Nərimanovun vəbaĢqalarının qadağan olunmuĢ əsərləri idi... Hüseyn Cavidin qardaĢı oğlu HəmidRasizadə ilə bir yerdə oxuyurduq. 1945-ci ildə onunla Hüseyn Cavidin ailəsiyaĢayan evə getmiĢdik. ġairin həyat yoldaĢı MüĢgünaz xanımı, qızı Turan xanımı daelə o vaxt görmüĢəm».Turan Cavid «Atam haqqında xatirələrim»də yazır: «Lap kiçik yaĢlarımdanmüntəzəm olaraq baxdığım tamaĢalar və evdə onların ətrafında gedən danıĢıqlar,atamın bizə qonaq gələn sənət dostları ilə görüĢləri zamanı etdiyi söhbətlər məndəteatr sənətinə maraq və məhəbbəti daha da dərinləĢdirmiĢ, nəhayət, teatrĢünasixtisasını seçməyimə səbəb olmuĢdur». Azərbaycan Teatr Ġnstitutu 1945-ci ildəAzərbaycan K(b)P MK bürosunun qərarı əsasında yaradılmıĢdı. Arxivmateriallarından aydın olur ki, onun ilk məzunları arasında yazıçı HüseynAbbaszadə, Ģair Adil Babayev və Turan Cavid də olmuĢdu. M.C.Bağırov «xalqdüĢməni» Hüseyn Cavidin qızının teatrĢünas olmaq arzusunun həyata keçməsinitəmin etmiĢ, hətta 1950-ci ildə onun həmin ali məktəbdə saxlanılaraq, teatrĢünaslıqfənnindən dərs deməsinə icazə vermiĢdir. Təəssüflər olsun ki, M.C.Bağırovdansonrakı rəhbərlər Turan Cavidi Azərbaycan teatrı tarixi ixtisası üzrə peĢəkar kadrkimi irəli çəkməmiĢ, onun elmi dərəcə almasına Ģərait yaratmamıĢlar.* * *M.C.Bağırov dövründə Hüseyn Cavid ilə bağlı olan son arxiv sənədi 1952-ci ilə aiddir. Azərbaycan rəhbərinə verilmiĢ məlumatdan aydın olur ki,C.Məmmədquluzadənin «AzərnəĢr» tərəfindən çapdan çıxmıĢ «SeçilmiĢəsərləri»nın birinci cildinin siqnal nüsxəsinə «Qlavlit» tərəfindən qadağaqoyulmuĢdu. Qadağanın bir səbəbi barədə məktubda belə deyilir: «Xatiratım»ın birneçə yerində C.Məmmədquluzadə qəzet-jurnal fəaliyyəti sahəsində qatı türkistmillətçiolan Əhmədbəy Ağayevin və Əlibəy Hüseynzadənin adlarını çəkir,H.M.Abdullanı xatırlayarkən yazır ki, o, bizim məĢhur yazıçılarımızdan birisininatasıdır. Həmin yazıçı ifĢa olunmuĢ xalq düĢməni Hüseyn Caviddir».363