DÜġMƏNLƏRĠNDƏN GÜCLÜ ġƏXSĠYYƏT - Kitabxana

...Ġki xalq Ģairi - iki inci insan. Ġki vəfadarın kölgəsini qılınclayanlar onlarıvaxtsız əcəldən sonra ayrı saldılar. Bir xalq Ģairi Fəxri Xiyabana, bir xalq Ģairiköhnə qəbiristanlığa aparıldı.Mir Cəfər Bağırov iĢ baĢında olsaydı, bir bədəndə iki can kimiyaĢayanların qəbir evinin sinə daĢında adları da qoĢa yazılardı.«Rəfi» ərəb sözüdür, mənası «yüksək, ali» deməkdir. Ġyirminci illərdəNigar Rəfibəyli kimi Gəncədən Bakıya gələn və adının məna ucalığını ləyaqətiylədoğruldan bir bəy balası da vardı - Rəfili Mikayıl Hacı Həsən oğlu.Akademik Məmməd Arifin «SeçilmiĢ əsərləri»nin 1-ci cildində «KeçmiĢsəhifələrdən» adlı məqalədə oxuyuruq: «Mikayıl Rəfili Bakıda Tolstoy küçəsi iləVerxni Naqornı küçəsinin tinindəki evdə yaĢayırdı. Bu evdə, bu koridorda bir neçəyanaĢı mənzil vardı, onları gəncəli tələbələr kirayə tutmuĢdular. Mikayıl Rəfili dəbu tələbələrdən biri idi».Mikayıl Rəfili «yanaĢı mənzillərdə» yaĢayan «proletar» tələbələrin«professor»u idi. Sonralar qələm dostları da sifətindən zadəganlıq yağan gənc Ģairvə ədəbiyyatĢünasa «dvoryan balası» deyirdilər. Bəli, Mikayıl Rəfili zadəganailəsində böyümüĢdü. Atası Hacı Həsənin Gəncəbasarın neçə-neçə yerində mülküvardı. Fəqət Hacı Həsən maarifpərvər bir varlı idi. Bütün ailəsi təhsil görmüĢdü.Balaca Mikayıl da erkən yaĢlarından bu mühitdə böyümüĢdü. BeĢ-altı yaĢlarındaĢəkil çəkir, kitab oxuyur, piano çalırdı. O, Yelizavetpol klassik gimnaziyasınımüvəffəqiyyətlə bitirmiĢdi. Doğulduğu Borsunlu kəndində müəllim və məktəbmüdiri olmuĢdu.Gənc Mikayılın tələbə dostlarından bir üstünlüyü də vardı. O, iki aliməktəbdə eyni zamanda təhsil alırdı: Azərbaycan Politexnik Ġnstitutunun tələbəsi,həm də Azərbaycan Dövlət Universitetinin ġərq dilləri fakültəsinin dinləyicisi idi.Qeyri-adi istedad sahibi, iyirmi yaĢlı Mikayıl müasirlərinin diqqətiniözünə cəlb etməyə baĢlamıĢdı. Onların arasında 1956-cı ildə öz məhkəməsində MirCəfər Bağırovun «vicdanlı kommunist» adlandırdığı Ruhulla Axundov da vardı.Ruhulla Axundovun köməyi ilə «dvoryan balası» 1927-ci ildə MoskvaDövlət Universitetinin ədəbiyyat və incəsənət fakültəsinə qəbul olunmuĢdu.Moskvada təhsil ala-ala eyni zamanda Kremldə Ali Sovetin qanunlarınınazərbaycanca mətnlərinin redaktoru vəzifəsində çalıĢırdı.Mikayıl Rəfili 1929-cu ildə Moskvada Birinci Ümumittifaq proletaryazıçılarının qurultayının nümayəndəsi idi. Bakıya qayıtdıqdan sonra, 1930-1935-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Ġnstitutunda rus ədəbiyyatı kafedrasındamüəllim, dosent olmuĢ, eyni zamanda «Bakinskiy raboçiy» qəzetində Ģöbəmüdirinin müavini vəzifəsində iĢləmiĢdir.1935-1936-cı illərdə «dvoryan balası» SSRĠ Elmlər Akademiyasınındoktoranturasında təhsil almıĢ, namizədlik dissertasiyasını uğurla müdafiəetmiĢdir.77