DÜġMƏNLƏRĠNDƏN GÜCLÜ ġƏXSĠYYƏT - Kitabxana

qoĢunlarının Ġranda qalmaqda davam edəcəyi təqdirdə Azərbaycan xalqınıninqilabi iĢində uğur qazanacağına ümid edə bilərdiniz. Lakin biz onları daha Ġrandasaxlaya bilmirik, baĢlıca olaraq ona görə ki, Sovet qoĢunlarının Ġranda olmasıAvropa və Asiyada bizim xilaskarlıq siyasətimizin əsaslarını sarsıdır. Siz birinqilabçı kimi əlbəttə, baĢa düĢürsünüz ki, biz baĢqa cür hərəkət edə bilmərik».ġərqi Avropa ölkələrində, Koreyada, Vyetnamda millətlərin taleyinikommunistlərə və Qızıl Ordunun himayəsinə tapĢıran Stalin Ġrandaazərbaycanlıların hüquqlarını... Qəvamüssəltənəyə həvalə edirdi. Kim idi bu«xilaskar?» Qəddarlıqda və amansızlıqda ad çıxarmıĢdı, Stalinin yaĢıdı idi.Azərbaycanlıların qənimi idi. BaĢqa sözlə, Sovet Azərbaycanında kirovlar,mirzoyanlar kim idisə, Ġranda bu rolu Qəvam oynamıĢdı. Maraqlıdır ki, Stalin özüdə PiĢəvəriyə məktubunda Qəvamın irticaçı keçmiĢindən bəhs edirdi. Məktubdadeyilirdi: «KeçmiĢdə Qəvamın necə bir irticaçı olmasına baxmayaraq, indi o özünüvə hökumətini müdafiə etmək üçün bəzi demokratik islahatlara getməyə və Ġranındemokratik elementləri arasında dayaq axtarmağa məcburdur. Belə bir Ģəraitdəbizim taktıkamız necə olmalıdır? Mən fikirləĢirəm ki, biz Qəvamdan guzəĢtlərqoparmaq üçün bu münaqiĢədən istifadə etməliyik, ona kömək göstərməliyik».Mir Cəfər Bağırov Stalinin PiĢəvəriyə məktubundakı bu sözləri yaxĢıxatırlayırdı: «Bizə məlum olduğuna görə, siz demiĢsiniz ki, biz əvvəlcəsizi göylərə qaldırmıĢ, sonra isə uçuruma yuvarlatmıĢıq və sizi rüsvayetmiĢik. Əgər bu doğrudursa, onda bizdə təəccüb hissi doğurur».Burada təəccüblənəsi bir Ģey yoxdur. Hər iki Mir Cəfərə gün kimi aydın idiki, Qızıl Ordu hissələrinin Ġrana yeridildiyi ilk mərhələlərdə Stalin CənubiAzərbaycanda özünüidarəçiliyi müdafıə edirdi. Hər iki Mir Cəfərin CənubiAzərbaycanda milli hökumətin atributlarının Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətiatributları ilə eyni olmasına razılıq verməsinin səbəbi də bununla izah edilə bilərdi.Stalinin gələcəkdə Cənubi və ġimali Azərbaycanı birləĢdirmək planını Mir CəfərBağırov ürəkdən alqıĢlayır və buna səy göstərirdi. Müharibə nəticəsində ikiyəbölünmüĢ Azərbaycanı müharibə nəticəsində də birləĢdirmək üçün bundan əlveriĢliimkan ola bilməzdi. Bütövlük Azərbaycanın bütün dərdlərinə son qoyardı. Fəqət buplan əslində SSRĠ-nin geniĢlənməsinə, Cənubi Azərbaycanda da totalitarkommunist rejiminin qurulmasına gətirə bilərdi. Qərbin ultimatumu, ABġ-ın atomĢantajı Stalini geri çəkilməyə məcbur etdi.Mir Cəfər Bağırovdan fərqli olaraq, Mir Cəfər PiĢəvəri türk xalqlarınıntaleyinə tarix boyu düĢmən münasibəti bəsləyən ermənipərəst rus və bolĢevikrəhbərlərinin siyasi oyunbazlığını daha çox dərk edirdi. Stalinin Ģəxsi məktubu ilətanıĢ olandan sonra o demiĢdi: «Mən rusları yaxĢı tanıyıram. Onlar, öz mənfəətləribaĢqa bir tərəfdə olsa, bizi meydanın ortasında tək qoyacaq və hətta çox ola bilərdüĢmənin əlinə verəcəklər».Elə də oldu. Ġki Mir Cəfər meydanda köməksiz qaldı. Rusiya və AmerikaĠranda irtica qüvvələrinə rəvac verdilər. Milli hökumətə müəyyən maraq göstərən32