POST SCRIPTUM - 3 -2020

ludzie dopowiadają coś od siebie,
interpretują po swojemu to,
co chcemy razem opowiedzieć.
Wiem, że pora dnia i nocy nie ma
dla Was znaczenia, jeśli chodzi
o twórcze pomysły. Zapraszacie
do siebie różnych artystów
i prowokujecie do wyzwalania
kreatywnej energii. Czy zatem praca
nad kolejnymi performatywnymi
tworami przebiega już na etapie
takich spotkań poprzedzających
to zasadnicze, czy jest to działanie
na deskach teatru z wcześniej
opracowanym scenariuszem
w ręku?
R: To nie jest improwizacja w sensie
spontanicznych, chaotycznych
ruchów. Wcześniejsze dyskusje
z twórcami biorącymi udział
w naszym spektaklu są po to,
by omówić jego „kręgosłup”.
My ten szkielet czy ideę tworzymy
wcześniej i przedstawiamy artystom
instrukcję obsługi, ale każdy z nich ma
świadomość tego, że trzymając się
wyznaczonego pomysłu może dodać
od siebie tyle, ile sam uważa
za stosowne. To rodzi dialog, ktoś
zadaje pytanie, ktoś odpowiada.
E: Jeśli np. spotykamy się z Kiniorem
czy Antymosem Apostolisem,
nie wiemy, jakie dźwięki finalnie
usłyszymy na scenie. Mam więc
wyznaczoną przestrzeń i np.
przypisany do mojego działania
instrument. Do tego dochodzi
wypowiadany przez kogoś tekst,
którego też nie znam i projekcja.
Obserwujemy siebie nawzajem.
To spotkanie na najwyższych
obrotach skupienia, odczuwania
i gotowości do działania i reagowania.
Tak było np. w Metalive (9 aktorów
na scenie, 3 muzyków plus video live)
czy w Paradzie.
Umówione tylko punkty styczne.
R: Przytoczę taką anegdotę. Kiedyś
zaprosiliśmy pana Jana Nowickiego,
przedstawiliśmy mu nasz zamysł, ten
„kręgosłup”, a on na to: „Słuchajcie,
ja nic z tego nie kapuję, ale podoba
mi się idea, więc zrobię to”. Efekt
był zaskakujący, ale rewelacyjny.
58
POST SCRIPTUM
Otóż poprosiliśmy go, żeby w trakcie
spektaklu wypowiadał tylko dwa
słowa „tak” i „nie” w momentach,
w których poczuje taką potrzebę,
ale też jeśli uzna, może dodać
swoje teksty. Jan Nowicki pisze
poezję. I tak się stało. Fragmenty
swoich wierszy wykorzystał w tym
spektaklu tworząc dodatkowe
konteksty idealnie pasujące do
całości. Podobnie dzieje się z innymi
artystami, którzy znając tylko
„kręgosłup”, kreują interaktywnie całe
wydarzenie. Wkładają w to całe swoje
doświadczenie, swoją wrażliwość. To
jest w naszym teatrze najciekawsze.
Nie obawiacie się porażki?
E: Zawsze istnieje jakieś ryzyko mniej
udanych akcji, ale to jest bardzo
ludzkie. Pozornie ta słabość właśnie
może okazać się atutem, może być
ciekawsza niż perfekcyjne wykonanie.
Widz jest obserwatorem zdarzeń
i nawet jeśli czuje, że coś nie wyszło,
to mając świadomość, że to się dzieje
„tu i teraz”, okazuje rodzaj wsparcia
i zaczyna podświadomie kibicować
jak na zawodach sportowych.
R: Nasze spektakle performatywne
nie odbywają się na zasadzie jam
session. To nie jest tak, że mamy
temat, a wy teraz róbcie, co chcecie.
Mamy główną linię scenariusza.
Po to ją tworzymy, aby dać artystom
poczucie bezpieczeństwa. Ponadto
zapraszamy artystów, do których mamy
zaufanie, których osobowości znamy
i znamy ich potencjały. Pamiętasz
spektakl Parada, prawda? Na każdej
próbie Lars Danielsson grał co innego
i wcale nie chodziło o to, żeby
powtarzał coś z gotowej partytury.
To jest niewątpliwie miara
profesjonalizmu, czyli umiejętności
wykreowania sztuki w nieznanej
sytuacji.
E: Powiem więcej. To „nie wiem”
jest ekscytujące, ale może budzić
lęk. Człowiek w swoim instynkcie
samozachowawczym najpierw
posługuje się tym, co zna, a jeśli
się ośmieli, potrafi wykrzesać
TEATR_SZTUK__198_by_KDziedzic
z siebie o wiele więcej, niżby się tego
spodziewał. To fascynujące. Kiedyś,
podczas otwarcia Dalla Polognia
w Rzymie (Festiwal Isola del Cinema),
tworzyliśmy performance oparty na
partyturze Bogusława Schaeffera.
Jako mim potrzebuję zawsze jakiegoś
konkretu, punktu wyjścia. Marcin
Krzyżanowski, wybitny muzyk, który
performował tego wieczoru ze mną,
nie przekazał mi wcześniej żadnych
wskazówek! Na godzinę przed
występem nie wytrzymałam i pytam:
„Marcin, co ja mam robić?”, a on
wyjmuje ksero partytury. Zdębiałam.
Ta partytura nie składała się z nut!…