Forum A+P 08

faktin se “bota e re” po ngrihej mbi
gërmadhat e së vjetrës. Si ilustrim tipik i
kësaj paradigme të trajtimit të trashëgimisë
së qytetit historik mund të shërbejë “Plan
Voisin” për Parisin i Le Corbusier (1925).
Mjafton të përmendim edhe një nga motot
e fazës fillestare të lëvizjes moderniste “il
faut tuer la rue corridor 4 ”, në sfond të së
cilës qëndronte anulimi i qytetit historik.
Në kontrast me këto ide ka qëndruar ideja
e vazhdimësisë sociale dhe përpjekja për t’i
bërë ndërtimet sa të jetë e mundur pjesë e
vazhdimësisë urbane. Këtë diferencë mund
ta kuptojmë nëse krahasojmë “Plan Voisin”
me një projekt pothuajse të njëkohshëm
me të: “Royal Chancellery” në Stokholm
(1922), të Asplundit. I pari tregon një mënyrë
trajtimi të përgjithëshme, universale, ndërsa
i dyti një mënyrë trajtimi specifike dhe në
këtë aspekt ilustrojnë dy modele krejt
të ndryshme të mënyrave të ndërhyrjes.
Historia i njeh të dyja këto këndvështrime si
4 Nga frengjishtja: duhet të “vrasim” / zhdukim
“rrugën korridor”.
të vlefshme dhe qytetet janë zhvilluar sipas
të dyjave. Rasti i Asplundit njihet nga Rowe
dhe Koetter si përdorimi i strategjive të
shumëfishta në dizajn pasi reagimi i tij ndaj
vendit përmban si ndjeshmërinë empirike,
ashtu edhe qëndrimin idealist përmes
vendosjes së kushteve normative. Në të
njëjtin projekt ai “përgjigjet”, “rregullon”,
“përkthen”, “thekson dhe deklaron”, duke
u “sjellë” edhe si një përjetues pasiv dhe
njëkohësisht, edhe si një energjizues /
përforcues aktiv 5 .
(Seria 2 “Plan Voisin” dhe “Royal
Chancelery” nga Rowe dhe Koetter)
Më afër periudhës së sotme njihen
disa shembje spektakolare, siç mund të
përmenden shembja e kompleksit modernist
“pruitt igoe” në St. Luis SHBA, ndërtimi i të
cilit përfundoi në vitin 1955 dhe shkatërrimi
i plotë në vitin 1976. Charles Jencks e quan
këtë si vitin që shënon simbolikisht fundin
e periudhës së arkitekturës së modernizmit;
apo edhe kompleksi i banimit Bijlmermeer
5 Rowe dhe Koeter, po aty.
costs of maintenance and social segregation.
The article tries to make us aware that we spend
more time thinking about how cities are built, but
not so much about the other half: how cities are
destroyed. In this respect, the article focuses on
two terms such as “urbicide” and “Ceaoshima”
(Ceaoshesku + Hiroshima), used to demonstrate
the cases of violence against architecture and
urban fabric. The “Ceaoshima” type of interventions
applied in Albania during the communist regime
marked the first demolitions at a great scale that
“erased” important parts of the cities’ history. In
this respect, the article presents evidence about
the demolition of Tirana’s “Old Bazaar”, “Rruga
e Barrikadave”, the former municipality, etc.
Interestingly, despite the physical erasure people
still remember and refer to these places with the old
names and buildings. Finally, quite often we destroy
cities even through building activities or simple
neglect. This is a new form of “urbicide” in present
Albania. Unfortunately “urbicide” quite often is part
of the architect’s logic and “development” tools.
In conclusion, the article invites encourages
more experimentation and daring especially from
the part of new architects with an alternative
education. Assuming that the essence of the
reality is transformation, the case of the
“Pyramid” in Tirana could be a unique opportunity
to experiment with the complex concepts of
the context evolution which is based on the
ontological concept of becoming. In this case
being is understood as opposed to the fixed
relation between forms. This is different from the
traditional modernist “tabula rasa” and different
from the postmodern contextualism. This direction
of a new thinking is quite challenging, but, for sure,
more acceptable than total “erasure”.
Paris, ndërtim i “Avenue de l’Opera”,
1876-1877