Tra i conf<strong>in</strong>anti troviamo citati "<strong>il</strong>li de Sanero Bartolomeo" (masseriavic<strong>in</strong>o alla Pieve <strong>di</strong> Gavi tuttora esistente).Le abitazioni non sono censite tutte <strong>in</strong> quanto come tali non pagavanotributi; sono citate solo quelle conf<strong>in</strong>anti con i terreni e le vigne, cioè quellealla periferia del borgo e altre dei nuclei sparsi.Si possono riscontrare, nonostante tale limite, ben trenraduc domus, cioèabitazioni vere e proprie e sette se<strong>di</strong>men, (abitazioni povere).I poderi agricoli citati sono : tre cassamenta; un maxio; un maxio siuepoderio, due poderia, due clausure, un'<strong>in</strong>sula 9 l •É citato anche un mul<strong>in</strong>o.Il territorio coltivab<strong>il</strong>e è solcato dall'Albedosa (Ablosa) e da <strong>di</strong>versi rIVI(de Lista, rivolum; riparoliis) e fossati (Albereta, Carpaneto, Pereto, Rivadona,Tramont<strong>in</strong>o).Sono citate due fonti: <strong>in</strong> jòntanellis (l'o<strong>di</strong>erna valle Fontanelle?) e la fonteBonex<strong>in</strong>a.I terreni (cornunemenri detti "terra"), sono <strong>di</strong>st<strong>in</strong>ti con toponimi che siriferiscono soprattutto alla natura geologica o alla vegetazione :• calc<strong>in</strong>aria, moleta, clapam de crivellitis, claporeto, copum,ronco clapucio,rup, lalungalaria, tuuo, petralata (quelli <strong>di</strong> natura tufacea e rocciosa)92 ;plano, planolum, campo plano, <strong>in</strong> camporis, prato de la valle, seregata(toponimo tuttora esistente), seregara, serigata, malia, mob<strong>il</strong>is, bulegum,risar, canevella (quelli piani o acquitr<strong>in</strong>osi);• ftlegariolas, ftregarolum, frega rolis (dove vi sono felci), castanetoasconso, castaneto godentio, cerato 9 . 1 , maiola, magiolis 9 4 .Di altri <strong>il</strong> significato è più specifico :• duxiasco. dux<strong>il</strong>lasco (vi è censito un castagneto, e significa terrar<strong>in</strong>chiusa nel peribolo del rec<strong>in</strong>to <strong>di</strong> un e<strong>di</strong>ficio de<strong>di</strong>cato al culto);• galacium ~ latteria;taxariis = dove viene accumulato <strong>il</strong> fieno conferito triburariamente;• zuca = dove si trebbia (con gli zoccoli del cavallo o <strong>di</strong> altri equ<strong>in</strong>i);• amblatorium = pergolato.• nadalencio (<strong>di</strong> signifìcato ignoto) ~ lagarenzo (toponirno attuale).• ecc. ecc.Sono precisati i nomi <strong>di</strong> <strong>di</strong>versi monti e <strong>di</strong> ancor più numerose valli:91 _ Cassamenta = casa data <strong>in</strong> feudo vitalizio: maxio (lo stesso che mansio, massa)= casa con <strong>il</strong> relativo terreno agricolo; poderia = un nucleo <strong>di</strong> più case agricole colterreno ad esse pert<strong>in</strong>ente. ossia una grossa fattoria; clausura = rec<strong>in</strong>to. per lo piùchiuso da siepi. <strong>in</strong> cui sono custo<strong>di</strong>ti gli animali, ma vale anche per campi, prati evigne rec<strong>in</strong>tati: <strong>in</strong>sula = casa isolata.92 _ Moleta = calcare; lalugalaria = terra crostosa (da lalungola che significa piccolal<strong>in</strong>gua).93 _ Querceto. più esattamente bosco <strong>di</strong> ceni o serri.94 _ Vigne <strong>di</strong> uva nera, oblunga, dolcissima. Il vocabolo nell'o<strong>di</strong>erno <strong>di</strong>aletto <strong>in</strong><strong>di</strong>cale barbatelle.52
Monti: De Bericis 93(iJ Brisco) , Iohanencio, Palod<strong>in</strong>o, Vegio, nonché i IPo<strong>di</strong>o Rossignolo, <strong>il</strong> Po<strong>di</strong>o, <strong>il</strong> Monte (senza qualificazione) ;VaLli: Albarica, de Boderatis, de Castagneta, de Ferrariis, de Gatis, de Listra,<strong>il</strong>iorum de Capite vivi, de Nasco, de Nuxeta, Ponasca, de RapioLis, de Salicanis,Ursaria Scura, Scura, nonché <strong>il</strong> Vallegum, e una località detta Vallega adtentenam.Quanto alla viab<strong>il</strong>ità sono nom<strong>in</strong>ati un Trebium e una via Calua, e si <strong>di</strong>cespesso che un dato appezzamento conf<strong>in</strong>a con la via, ma non si qualifica questa<strong>in</strong> alcun modo. Trebio (che significa trivio) è un toponimo tuttora esistente.Le colture e le modalità <strong>di</strong> conduzioneNumerose sono le vigne, i campi sem<strong>in</strong>ati a spelra e i castagneti. Tra glialtri prodotti citati ricor<strong>di</strong>amo: messi, fieni e biade <strong>in</strong> genere, <strong>il</strong> barbaregato(l'orzo), <strong>il</strong> grano, le noci.Canepa e riso potrebbero essere rispettivamente collegati ai toponimi"canevella" e "risar" sopracirari,Viene attestata la presenza <strong>di</strong> altre speci arboree : i serri, i fichi, i roveri,<strong>il</strong> sambuco e pers<strong>in</strong>o l'olivo.É citato anche un "ortoralio",A parte i terreni <strong>di</strong> proprietà (espressa con le locuzioni: babet, per alo<strong>di</strong>um,pro-<strong>in</strong><strong>di</strong>viso) sono evidenziate:• locazioni (tenet pro-ficue)• gestioni per conto (tenet pro-curia, tenet pro-gastaLdo; pro <strong>il</strong>lis de Capriata)• conduzioni <strong>di</strong> tipo famigliare (beredes; uel sui heredes; cum fratribus eius,et eius frater. et uxor)conduzioni <strong>di</strong> tipo consort<strong>il</strong>e (et eius consortes, cum eorum consortibus).<strong>il</strong>Ilgrande BoscoIl grande Bosco (boscum maximum), che appartiene alla Curia <strong>di</strong> Paro<strong>di</strong>,qui descritto nei suoi conf<strong>in</strong>i, appare, attraverso <strong>il</strong> confronto che è possib<strong>il</strong>efare con quelli precisati per le donazioni al Monastero <strong>di</strong> Rivalta, anche <strong>di</strong>maggiore ampiezza. Sono evidentemente compresi terreni che già a queltempo appartenevano alla Comunità e non al Marchese e che qu<strong>in</strong><strong>di</strong> non erano<strong>di</strong>sponib<strong>il</strong>i <strong>in</strong> ord<strong>in</strong>e alle donazioni da questi fatte.Si <strong>di</strong>ce che <strong>il</strong> bosco va dalla Costa Aratoris oltre, verso <strong>il</strong> Tobbio e IaBruversa, e dalla Costa del Tobbio f<strong>in</strong>o al piano del Nespolo e <strong>di</strong> qui f<strong>in</strong>o a IGorzente.Dal Gorzente va oltre verso la "faiga" f<strong>in</strong>o al luogo denom<strong>in</strong>ato "adlischetum" e <strong>di</strong> qui f<strong>in</strong>o alla strada "que c<strong>in</strong>git et volvit Montemmorum" e9S _ De Bericis = delle g<strong>in</strong>estre.53
- Page 1:
EMILIO PODESTÀStoria di Parodi Lig
- Page 5 and 6: Emilio PodestàSTORIA DI PARODI LIG
- Page 7: PresentazioneMolte sono le ragioni
- Page 11 and 12: Nella notte dei tempiParodi Ligure
- Page 13 and 14: del passaggio di Attila re degli Un
- Page 15 and 16: ecclesiastica, venivano a coincider
- Page 17 and 18: figli del fu Ingone, vendono ad Ann
- Page 19 and 20: La vicenda di San RemigioIprimordiL
- Page 21 and 22: da Parma, accentuano per i monaci d
- Page 23 and 24: Le vicende ed il potere politico ha
- Page 25 and 26: delle offerte, restando confermato
- Page 27 and 28: provvedimenti come quello che già
- Page 29 and 30: Prete Bartolomeo Ghiro, dopo aver s
- Page 31 and 32: constituzioni del Concilio di Trent
- Page 33 and 34: stanze. Ho veduto anche che dove è
- Page 35 and 36: Se il rev. Lazaro Ramella viene dis
- Page 37 and 38: Parodi. In quegli anni era Rettore
- Page 39 and 40: La storia di Genova marinara, da tu
- Page 41 and 42: lo stesso marchese Guglielmo di Mon
- Page 43 and 44: costretti a cedere il passo ai Rati
- Page 45 and 46: sua proprietà, pari ad un sedicesi
- Page 47 and 48: A capodanno del 1195, per ingraziar
- Page 49 and 50: Forse, già in questi anni, si ravv
- Page 51 and 52: Nient'altro i Gastaldi sanno o poss
- Page 53: Il territorioLa descrizione dei ben
- Page 57 and 58: Vi è poi l'obbligo di prestare l'o
- Page 59 and 60: Alla comunità di Parodi fanno cari
- Page 61 and 62: Aderenza di Giacomo Doria al Duca d
- Page 63 and 64: Tomaso Conte, possessore del Castel
- Page 65 and 66: dei Pregoso; alla nobile famiglia d
- Page 67 and 68: Nel Registro di Parodi, di cui poss
- Page 69 and 70: Questo di strumentalizzazione la pr
- Page 71 and 72: Dalla sommità del monte Brisco, la
- Page 73 and 74: Rende più grave il rammarico dei P
- Page 75 and 76: caporale Pietro Bertolotto, ai qual
- Page 77 and 78: drammatiche giornate vissute dalle
- Page 79 and 80: nel 1632 sotto la direzione di Bart
- Page 81 and 82: Avvicinatosi troppo a San Cristofor
- Page 83 and 84: cui uno staccato da Novi, a rivalic
- Page 85 and 86: Nel 1797 la Repubblica di Genova SI
- Page 87 and 88: cioè dai due senatori che hanno l'
- Page 89 and 90: elazione in merito è stata fatta d
- Page 91 and 92: Le rubriche dei capitoliElenchiamo
- Page 93 and 94: 78) Quando le donne debbano avere g
- Page 95 and 96: Esse appaiono tuttavia anche preord
- Page 97 and 98: Il diritto pubblièoGià abbiamo os
- Page 99 and 100: La speditezza dei giudizi è assicu
- Page 101 and 102: nuntius = messo comunale, banditore
- Page 103: APPENDICE DOCUMENTARIA101
- Page 106 and 107:
4 - De non eundo per possessionem a
- Page 108 and 109:
fùerint incurrat in penam si cxpor
- Page 110 and 111:
22 - De damnis campestribus de quib
- Page 112 and 113:
32 - De non transeundo terminosStar
- Page 114 and 115:
tarnen possit incidere legnamina su
- Page 116 and 117:
porestati sive consuli coram quo da
- Page 118 and 119:
possit tam terngma quam forensis pe
- Page 120 and 121:
quatruor estimatores juxra consuetu
- Page 122 and 123:
71 - De non aucupando ad perdicesIt
- Page 124 and 125:
82 - De possendo deliberare super h
- Page 126 and 127:
dictam consuetudinem bactenus obser
- Page 128 and 129:
-;tsingolii litiganti, dinanzi gli
- Page 130 and 131:
-4-per qualsivoglia bestia bovina e
- Page 132 and 133:
-6-tal' via uve, sotto pena di sold
- Page 134 and 135:
-8-16.Della pena a chi tiene pesi s
- Page 136 and 137:
-10 -21.Che non si faccia vituperio
- Page 138 and 139:
- f2-di Genova per ognuno, e per og
- Page 140 and 141:
-14 -Console davanti al quale sarà
- Page 142 and 143:
- 16-detta emenda, o l'estimazione
- Page 144 and 145:
-18 -verrà, sia condannato nella p
- Page 146 and 147:
- 20-metà al Comune di Parodi, e p
- Page 148 and 149:
- 22-50.Di non gettare alcuna cosa
- Page 150 and 151:
- 24-e sarà. provata nella causa p
- Page 152 and 153:
- ~6-60.Delle collette ed avarie da
- Page 154 and 155:
- 28-63.Della pena dei citati in gi
- Page 156 and 157:
- 30-69.Di non distruggere alcuna T
- Page 158 and 159:
- 3~-76.A chi si deve il giuramento
- Page 160 and 161:
- 34-nata di legne , sotto pena di
- Page 162 and 163:
- 36-Podestà di Parodi, se esso Po
- Page 164 and 165:
- 38-tempo quanto piacerà alla Pre
- Page 166 and 167:
- 40-suddette secondo le consuetudi
- Page 168 and 169:
- 42-Serenissimi ed Eccellentissimi
- Page 170 and 171:
- 44·vesse levare l'ultima carta d
- Page 172 and 173:
t 634, ai 3 Gennaio.- 46-Presentato
- Page 174 and 175:
- 48-INDEXTITULORUM STATUTI PALQDIJ
- Page 176 and 177:
17425. Quo modo ire debeat per poss
- Page 178 and 179:
-1$2 -68. ;Quod ,tale '1IS redltatu
- Page 180 and 181:
-54-In esemplare dello Statuto, ori
- Page 182 and 183:
- ~6-Delle pene ed emende.Pro quali
- Page 184 and 185:
si erano incamminati alla volta di
- Page 186 and 187:
consegnare, e, caricatili, li port
- Page 188 and 189:
conservato anche quando vi lasciai
- Page 190 and 191:
Da Bosio e da S.Stefano accorsero m
- Page 193 and 194:
INDICE DEI NOMI DI PERSONA E DI LUO
- Page 195 and 196:
Clemente X, papa: 29Colla, villa: 5
- Page 197 and 198:
Guasco Giacomo Antonio, marchese: 5
- Page 199 and 200:
Pallavicino Nicolò: 66. 67, 6S, 69
- Page 201 and 202:
Silvano: Il, 40, 42, 58, 72Silvesrr