Download het volledig rapport (548 p.) - KCE

KCE reports vol. 15A Evolutie van de uitgaven voor gezondheidszorg 29
Al deze evidentie suggereert dat het effect van de vergrijzing op de uitgaven gevoelig moet
worden afgezwakt. Hogan et al. (2001) benadrukken overigens dat het percentage van de
uitgaven voor mensen in hun laatste levensjaar (25%) doorheen de tijd is constant gebleven en
dat de Âhigh cost of dyingÊ op zichzelf dus niet de oorzaak kan zijn van de uitgavengroei.
Anderzijds echter kunnen niet al te drastische conclusies getrokken worden wanneer niet op een
adequate wijze voor verschillende kenmerken van de individuele patiënten wordt gecorrigeerd.
Zo vinden Hogan et al. (2001) dat wanneer de uitgaven van mensen in hun laatste levensjaar
vergeleken worden met overlevenden met gelijkaardige karakteristieken, het verschil in uitgaven
heel wat kleiner wordt. Correctie van de uitgaven voor leeftijd, geslacht, diagnoses en
ziekenhuisopname reduceert het verschil tot minder dan 30%. Het is dan ook noodzakelijk het
relatieve effect van leeftijd en de nabijheid van overlijden te onderzoeken op basis van individuele
(vooral tijdreeks-) gegevens. Het meest invloedrijke onderzoek in deze literatuur is dat van
Zweifel, Felder and Meiers (1999) (verder afgekort als ZFM).
b) Econometrische modellen
De centrale vraag waar Zweifel en collegaÊs op basis van empirische analyses een antwoord
proberen op te krijgen is de volgende: zijn de hogere uitgaven voor gezondheidszorg tijdens de
laatste levensjaren een functie van de nabijheid van overlijden of een functie van leeftijd, wanneer
op een correcte wijze wordt gecorrigeerd voor individuele patiëntenkarakteristieken? De studie
van ZFM is gebaseerd op datasets van twee verschillende ziekenfondsen en was het eerste
onderzoek dat kon beschikken over een tijdreeks voor individuele data in plaats van enkel een
cross-sectie. De eerste dataset bestond uit 5.448 observaties voor 681 personen die in de
periode 1983-1992 gestorven waren en bevat volgende variabelen voor elk van de overledenen:
leeftijd bij overlijden en geslacht, verzekeringsstatus en uitgaven gedurende de laatste twee
levensjaren. Het tweede bestand bevatte dezelfde informatie voor een steekproef van 360
personen die in de periode 1983-1994 overleden waren. De uitgavengegevens voor de twee
laatste levensjaren werden geaggregeerd in acht observaties, zijnde één observatie per kwartaal
voor overlijden. Om rekening te houden met de econometrische problemen die rijzen bij het
gebruik van individuele gegevens (zie afdeling 3.3), schatten ZFM een Heckman selectiemodel
waarbij de (positieve) uitgaven logaritmisch worden getransformeerd.
Om het effect van leeftijd en nabijheid van overlijden op de uitgaven gedurende de laatste
levensjaren te testen, werden volgende variabelen in beide stappen van het selectiemodel
opgenomen: leeftijd, leeftijd gekwadrateerd, geslacht, een interactie-effect van leeftijd en geslacht,
verzekeringsstatus, dummyÊs voor elk kwartaal voor overlijden en jaardummyÊs. De analyse werd
uitgevoerd zowel voor de volledige steekproef van overledenen als voor de overledenen vanaf
65 jaar. In een regressie van de uitgaven in de laatste twee levensjaren van overleden personen
vanaf 65 jaar, is het globale effect van leeftijd niet significant. Het effect van nabijheid van
overlijden (uitgedrukt aan de hand van dummyÊs per kwartaal voor overlijden) daarentegen is wel
statistisch significant. De uitgaven die gedurende het laatste kwartaal voor overlijden gemaakt
worden liggen (afhankelijk van de gebruikte dataset) tussen de 218% en 307% hoger dan in het
eerste kwartaal.
De resultaten in ZFM geven aan waarom hogere gemiddelde zorguitgaven voor de oudere
leeftijdsklassen niet automatisch moeten leiden tot hogere toekomstige uitgaven bij een
vergrijzende bevolking. De uitgaven in de laatste levensjaren zijn substantieel hoger dan voordien,
ongeacht de leeftijd waarop mensen sterven 14 . Wanneer naast leeftijd ook wordt rekening
gehouden met de nabijheid van overlijden, beïnvloedt leeftijd niet significant de uitgaven voor
gezondheidszorg. Een belangrijke nuancering die de auteurs bij hun resultaten maken is dat een
toenemende mortaliteitsgraad als gevolg van een dalende nataliteit wel kan leiden tot een stijging
van de geaggregeerde uitgaven. Maar het globale resultaat dat de vergrijzing niet als drijvende
14 De resultaten zijn het meest overtuigend wanneer de steekproef beperkt wordt tot overledenen van
minstens 65 jaar.