De toekomst van de Amsterdamse kantorenmarkt ... - Rooilijn

Rooilijn
Jg. 41 / Nr. 3 / 2008
vingen (Castles, 1993). Hoewel cultureel antropologen
niet dezelfde terminologie hanteren, werken ook zij met
plots van landen die qua waardeoriëntaties opmerkelijke
overeenkomsten vertonen (Hofstede & Hofstede,
2005). Over het algemeen hebben landen die behoren
bij dezelfde landenfamilie een overeenkomstige stijl bij
het oplossen van vraagstukken. Het ligt voor de hand
te denken dat landen die tot dezelfde familie behoren
veel eenvoudiger en effectiever ideeën, concepten en
beleidsprogramma’s kunnen transplanteren. Echter, dat
is niet het geval. De volgende twee voorbeelden zullen
dit verduidelijken (Arribas, 2002; De Jong & Haran,
2002).
London Underground
In de jaren 1990 kampte de London Underground met
toenemende financiële tekorten en een groeiende onveiligheid.
De hele situatie rond het vermaarde metrosysteem
werd als een crisis ervaren. De bestuurders van de
stad hadden opgemerkt dat de New York Subway onder
leiding van Bob Kiley in de voorafgaande jaren een
succesvolle transformatie doorgemaakt had. Deze was
tot stand gebracht met aanzienlijke investeringen in de
kwaliteit en de veiligheid van de ondergrondse metro,
gefinancierd met de uitgave van gemeentelijke obligaties.
De burgemeester van Londen, Ken Livingstone,
was geïnspireerd door Kileys optreden en besloot hem
in te huren om de manier van transformatie ook in
Londen in praktijk te brengen. Op zich zou men een
hoge kans van slagen verwachten gezien het feit dat in
Londen ten eerste dezelfde persoon met een gedecideerde
betrokkenheid aan het werk ging en ten tweede
een politiek-bestuurlijke cultuur aanwezig was die even
Angelsaksisch is als die in New York. Maar in werkelijkheid
bleek het aantal bestuurlijke vrijheidsgraden voor
gemeenten in Groot-Brittannië vele malen kleiner te
zijn dan in de Verenigde Staten. Kiley ontbeerde de
noodzakelijke steun van de nationale overheid, hoe
stevig de Londense burgemeester Livingstone ook
achter hem stond. Misschien mislukte het juist omdat
Tony Blair en John Prescott, die de nationale Britse
regering op dit terrein in die tijd vertegenwoordigden,
Livingstone als grote rivaal zagen. Ineens werd
Buitenlandse beleidsmodellen voor binnenlands gebruik
P. 163
de betekenis van het opereren in een eenheidsstaat
duidelijk: op dergelijke complicaties stuitte Bob Kiley in
de Verenigde Staten niet.
Carrefours
Eveneens werd de Spaanse regering in de jaren 1990
geconfronteerd met een onaangenaam verschijnsel:
de vestiging van grootwinkelbedrijven ver buiten
de randen van de stad. Steeds meer Carrefours en
Géant Casinos vestigden zich in voormalig open
gebieden met het gevolg van steeds meer autoverkeer.
Tegelijkertijd werd het draagvlak voor kleinere winkels
binnen de stadsgrenzen uitgehold. Beleidsmakers
in Madrid realiseerden zich dat vergelijkbare suburbanisatieprocessen
zich al eerder in Frankrijk
hadden voorgedaan. Die waren aldaar met enig
succes via nieuwe nationale wetgeving met heldere
normstelling bestreden, althans dat werd in Frankrijk
en Spanje beweerd en aangenomen. Men besloot
mutatis mutandis een zelfde soort wetgeving door
het parlement te loodsen. Frankrijk en Spanje zijn
immers cultureel gesproken Latijnse landen en hebben
bovendien beiden een Napoleontisch rechtsstelsel.
Maar het uiteindelijke resultaat was ronduit teleurstellend.
Men had bij de aanvaarding van de nieuwe
regelgeving onvoldoende beseft dat in de afgelopen tijd
Spanje in hoog tempo was gefederaliseerd waardoor
diverse planningscompetenties niet langer in Madrid
maar in de autonoom opererende regio’s lagen. Om de
transplantatie effectiever te maken hadden alle regio’s
op hun beurt het nationale beleid moeten overnemen
op hun schaal, een soort dubbele transplantatie dus,
en dat gebeurde niet.
Institutionalisering van een
transplantaat
Hoewel uit de bovenstaande voorbeelden zeker niet mag
worden geconcludeerd dat verwantschap tussen landen
een nadeel vormt bij institutionele transplantatie, blijkt
het wel vaak voor te komen dat juist vanwege deze
verwantschap subtiele institutionele verschillen worden
onderschat, met dramatische gevolgen. Een beleidsoverdracht
tussen ongelijke landen is vaak ingewik-