De toekomst van de Amsterdamse kantorenmarkt ... - Rooilijn

Rooilijn
Recensies
Patrice Riemens
Jg. 41 / Nr. 3 / 2008
De stad voor wie? De stad
van wie?
BAVO (red.) (2007) Urban Politics
Now. Re-Imagining Democracy in the
Neoliberal City, NAi, Rotterdam, 240 p.,
ISBN 9789056626167, € 27,00
Na enkele jaren in Rotterdam te hebben
gewoond verbaasden Gideon Boie en
Matthias Pauwels, twee Belgische architecten
en filosofen die samen het collectief
BAVO vormen, zich in toenemende
mate over de bijna totale afwezigheid
van populair verzet tegen de ingrijpende
herstructurering van de woonomgeving
in zogenaamde achterstandsbuurten die
laatste jaren in gang is gezet onder de
auspiciën van het gemeentebestuur. Ook
binnen intellectuele en wetenschappelijke
kringen leek een kritisch discours
over deze ontwikkelingen, die ook elders
in Nederland plaats vonden, grotendeels
te ontbreken. Het omwoelen van het
stadsbeeld en het daarmee samenhangende
krachtig sleutelen aan het imago
van de betreffende wijken en van de stad
als geheel, wordt in hun ogen ‘gedepolitiseerd’.
En net als de neoliberale,
marktconforme ideologie die eraan ten
grondslag ligt, wordt de hele gang van
zaken voorgesteld als vanzelfsprekend
en onafwendbaar.
Het boek Urban Politics Now dat zij
met een aantal auteurs uit binnen- en
buitenland samengesteld hebben, is
voortgekomen uit deze verbazing en
heeft derhalve tot doel de stadsvernieuwing,
of althans het discours eromheen,
te ‘re-politiseren’. Tegelijk is het boek
Recensies
het eindproduct van de conferentie
Psychoanalysis, Urban Theory, and the
City of Late Capitalism. Dit heeft er toe
geleid dat enkele bijdragen qua inhoud
nogal ver verwijderd lijken van de titel
van het boek – al kan men kiezen deze
over te slaan of ze in een andere volgorde
lezen. Zelf verklaren de samenstellers
dat de bijdragen onder twee noemers
gerangschikt moeten worden: een
radicale kritiek van ‘gedepolitiseerde’
stedelijke herstructureringsprocessen,
en een poging om een strategie van ‘repolitisering’
te formuleren. Deze indeling
lijkt echter meer de intentie en het
oorspronkelijk programma te weerspiegelen
dan het uiteindelijke resultaat.
Afgezien van het feit dat de samenstellers
auteurs willekeurig in de ene dan
wel de andere categorie plaatsen – de
meeste bijdragen hebben namelijk
iets van beide – is er misschien eerder
sprake van drie categorieën: kritische
P. 222
beschrijving van reële ontwikkelingen
en van bestaande ideologieën (zij het
vaak onuitgesproken); pogingen tot
alternatieve praktijken en beleidsvormen
te komen; en wat als sidelines zou
kunnen doorgaan, dat wil zeggen interessante,
maar wat (te) verbijzonderde
overwegingen omtrent (buiten)stedelijke
fenomenen. De eerste categorie is
zonder meer de sterkste van het boek,
de tweede de zwakste, terwijl de derde,
zo niet overbodig, dan in elk geval een
hoofdstuk apart vormt.
BAVO zelf, de twee samenstellers dus,
leveren de meest pakkende beschrijving
van de herstructurering nieuwe stijl aan
de hand van Rotterdam: de make-over
van Crooswijk tot Nieuw Crooswijk en
het verzet daartegen van een kleine
maar zeer besliste en zeldzaam heldere
groep buurtbewoners. Het verhaal van
Nieuw Crooswijk illustreert de neoliberale
stadsvernieuwing in een notendop:
niet zozeer de bebouwing, laat staan de
locatie, zijn obstakels op weg naar economische
vernieuwing en toekomstige
bloei maar de bewoners zelf! Merijn
Oudenampsen vertelt in wezen hetzelfde
verhaal voor Amsterdam, zij het met
nadruk op de marketing van de stad en
op de samensmelting van belangen, en
dus van handelingen, van publieke en
(semi-)private partijen: de gemeente
Amsterdam in de eerste plaats, de
onlangs verzelfstandigde woningcorporaties,
en particuliere projectontwikkelaars
en bouwondernemers. Ook de
ietwat dubieuze rol van (sub-)culturele
acteurs, die tegenwoordig ook tot
ondernemers gebombardeerd zijn,
komt aan bod in zijn beschrijving van
de nogal geforceerde pogingen om