De toekomst van de Amsterdamse kantorenmarkt ... - Rooilijn

Rooilijn Jg. 41 / Nr. 3 / 2008
Recensies
Amsterdam cool en hip te maken, en
een aantrekkelijk vestigingsklimaat
te scheppen voor de nieuwe creatieve
klasse. Neil Smith ten slotte, brengt
grof maar wel doeltreffend geschut in
stelling om de revanchistische ideologie
aan flarden te schieten die aan de maar
al te letterlijke kaalslag in de sociale
huisvesting ten grondslag ligt. Volgens
hem pakken rijken de stadscentra terug
die zij een generatie eerder voor het
namaakgroen van de periferie hadden
verlaten. Maar ook Neil Smith is een van
de auteurs bij wie de keiharde kritiek van
het bestaande kennelijk stukken beter
afgaat dan een geloofwaardig alternatief
binnen het huidige bestel te formuleren.
Met Guy Baeten en Erik Swyngedouw
betreedt men het terrein van de
metavertellingen. Terwijl de eerste de
nadruk legt op een ‘TINA’-vertoog (There
Is No Alternative, Margaret Thatcher)
gebaseerd ‘dystopisch’ ruimtelijk beleid,
postuleert de tweede de triomf van
het ‘post-politieke’ onder het juk van
global economic necessity. Hierbij valt
volgens hem het begrip policy steeds
moeilijker van police te onderscheiden.
Als alternatief vestigt hij zijn hoop op
‘exodus’ in nog niet veroverde, dan wel
overgeslagen ruimtes. Guy Baeten ziet
meer in een onvermijdelijke opstand der
onderdrukten. Geen van beide vormen
een wenkend perspectief. Effectiever,
en waar gebeurd, lijkt het verzet van
gebruikers in het openbaar vervoer van
Los Angeles die Edward Soja beschrijft.
Hoewel deze qua sociaaleconomische
kenmerken geheel overeenkomen met
de uitspraak ‘bus users are losers’
(wederom toegeschreven aan Margaret
Thatcher) kregen zij het gemeente-
lijke busbedrijf met hun acties op de
knieën. Echter, openbaar vervoer, hoe
belangrijk ook, is slechts een van de
vele problemen van uitsluiting waarmee
de minder bedeelden in de grote stad
geconfronteerd zijn.
Uitsluiting is dan ook het thema, tevens
verklaringsmodel van Slavoj Zizek en in
zijn gevolg, Yannis Stavrakakis. Net als
eerder Giorgio Agamben gaan zij daarbij
uit van de figuur van de buitenstaander
die er toch bijhoort, denk bijvoorbeeld
aan zogenaamde illegale immigranten.
Zizek weidt uit over de watersnoodramp
in New Orleans en de explosie van de
Franse banlieues die beiden volgens
hem volstrekt verkeerd geïnterpreteerd
zijn. Bij Stavrakakis zien wij de
kosmopolitische metropool die primair
het vermaak van een koopkrachtig, uit
‘echte’ mensen bestaand publiek zou
dienen, alras vervallen in grimmige
paranoia en ‘sociaal racisme’. Hoewel
men hier op een prettige manier kennis
kan maken met de doorgaans tamelijk
complexe redeneringtrant van de
gevierde Sloveense socioloog, blijft
men bij beide auteurs wederom zoeken
naar een geloofwaardig en werkbaar
alternatief.
De resterende bijdragen van respectievelijk
Lesage, von Borries en Böttger,
MacCannell, en Diken en Lautsen
lezen zich meer als vertellingen naar
aanleiding van het thema urban politics.
Het gaat om respectievelijk de reactieve
verhouding van andersglobalisten ten
opzichte van de loci van globale topbijeenkomsten
(G8, WTO, Davos, etc.);
de aan de guerrillaoorlog ontleende
verkoopstrategieën van ultrahippe
P. 223
kleding merken; het op dwangmatige
consumptie gebaseerde leefmodel van
de laatkapitalistische stedelijkheid,
voorgesteld als vijfsterren gevangenis;
en met als top- dan wel dieptepunt
het horrorscenario van Diken en
Lautsen: een met veel ‘post’-begrippen
gelardeerd betoog waarvan de
titel Pervercity de teneur afdoende
weergeeft. (Al blijft men wellicht met de
vraag zitten: overleeft de post-toerist de
post-city?)
Al met al betreft het hier een boeiende,
vaak relevante en altijd interessante
verzameling gevarieerde bijdragen.
Als geheel stelt het boek toch enigszins
teleur omdat het de belofte van zijn titel
niet echt waar maakt. Misschien kan
dat de samenstellers niet helemaal
verweten worden, mede gelet op de
ontstaansgeschiedenis. Wel illustreert
het eens te meer, dat de grote kloof niet
zozeer tussen theorie en praktijk gaapt
– het befaamde cliché – maar tussen
analyses en geloofwaardige, werkbare
alternatieven. Mijns inziens is dit
voornamelijk een schaalprobleem. Er
bestaat namelijk een fatale mismatch
tussen het aantal mensen dat door
maatschappijbrede herstructureringen
getroffen wordt en het bereik van
vrijwel alle aangedragen alternatieven:
deze blijven dan onvermijdelijk in het
minoritaire en marginale steken. Dat
vormt het echte politieke probleem in
het tijdperk van de post-politiek.
Patrice Riemens (patrice@xs4all.nl) is sociaal
geograaf, vrije onderzoeker en cultureel activist,
met name op het gebied van het Internet. Hij is
thans verbonden aan de Stichting Antenna in
Nijmegen.