De toekomst van de Amsterdamse kantorenmarkt ... - Rooilijn

Rooilijn Jg. 41 / Nr. 3 / 2008
Buitenlandse beleidsmodellen voor binnenlands gebruik
landen een omwenteling meegemaakt in de wijze
waarop wegen worden aangelegd en onderhouden. Het
centrale idee is ontleend aan dominante ideeën binnen
internationale organisaties, zoals de Wereldbank en
PIARC, ontwikkeld in Groot-Brittannië, Australië
en Nieuw-Zeeland. Men ging ervan uit dat door
aanbesteding en private uitvoering van ontwerp,
aanleg en onderhoud van wegen, kosten kunnen
worden bespaard en de kwaliteit en innovatie kunnen
worden verhoogd (Groenewegen & De Jong, 2008).
Dit idee werd als eerste in Zweden opgepakt toen
in 1992 een serieuze economische crisis uitbrak.
Het Zweedse equivalent van de bouwdienst binnen
Rijkswaterstaat moest gaan concurreren met private
bouw- en constructiebedrijven bij het in de wacht
slepen van opdrachten. De bedoeling was om de
bouwdienst vervolgens ook onafhankelijk te maken
zodat deze op basis van gelijkwaardigheid met die
private partijen zou kunnen concurreren. Maar tegen
de tijd dat deze tweede stap moest worden gezet, was er
een ander, sociaal-democratisch gedomineerd kabinet
aangetreden dat een andere directeur benoemde. Dat
betekende het voortijdige einde van de hervorming
van het wegbeheer.
In Finland en Noorwegen werden de ontwikkelingen
in Zweden met belangstelling gevolgd,
onder andere binnen het verband van de Noordse
Wegfederatie, waar vertegenwoordigers van de diverse
landen regelmatig beleidservaringen uitwisselden.
Topfunctionarissen in Finland hadden een vergelijkbare
hervorming al een aantal jaren voorbereid,
toen onder invloed van een zware financiële crisis het
tij keerde en het een ideaal tijdstip was om het idee
zowel politiek als ambtelijk in praktijk te brengen. Het
verzet tegen zware ingrepen in de Finse structuur van
Rijkswaterstaat was gebroken en de schepping van een
markt werd gecombineerd met het op afstand zetten
van de bouwdienst. Interessant genoeg gebeurde dat
in vergelijking met Zweden in omgekeerde volgorde.
Dit maakte het mogelijk dat beide hordes werden
genomen. De hervorming was in Finland min of meer
voltooid, opnieuw mogelijk gemaakt in een crisis-
P. 161
situatie. In Noorwegen bestond zo’n crisissituatie
daarentegen niet: het land beschikt over zulke olie- en
gasvoorraden dat bezuinigingen op de overheidsuitgaven
niet of nauwelijks nodig waren. Dat maakte de
positie van de overheidsbouwdienst aanzienlijk sterker
tegen aanvallen vanuit het kamp van de hervormers.
In objectieve zin was er geen noodzaak zware ingrepen
te plegen. Binnen het verband van de Noordse
Wegfederatie bleek duidelijk te zijn dat vooral Finland
voordelen kon aantonen ten opzichte van de vroegere
situatie. Noorwegen werd daarom een institutional
laggard genoemd: een achterloper in de hervormingen.
Dit gaf de centrum-rechtse politieke bewindsvoeders
voldoende munitie om een sense of urgency te voelen
en uiteindelijk toch een hervorming naar Fins model
door te voeren, tegen de wil van grote delen van het
ambtelijk apparaat in. Een gevoel van urgentie is
weliswaar een belangrijk gegeven bij het doorzetten
van verandering maar toch is het bestaan ervan in
hoge mate subjectief. Belangrijk is dat dit gevoel door
betrokkenen als objectief wordt gezien.
Meervoudige inspiratie
Veel weten in het algemeen meer dan één. Dat geldt
zeker ook op het terrein van beleidsleren. Natuurlijk
is het theoretisch mogelijk dat een bepaald land of een
bepaalde stad de aanpak voor een bepaald beleids- of
ruimtelijk probleem heeft gevonden die het beste van
alle mogelijkheden in zich verenigt. Maar het is waarschijnlijker
dat via een breed scala van best practices bij
diverse inspiratiebronnen, het beste van diverse werelden
bij elkaar kan worden verzameld. Verschillende
varianten van dezelfde ideologie of model kunnen in
verschillende omgevingen worden uitgeprobeerd en tot
differentiële uitkomsten leiden. Met die variatie kunnen
beleidsmakers, die iets willen weten over ervaringen
elders, hun voordeel mee doen. Echter, de term best
practice is problematisch omdat datgene wat goed of
zelfs het beste is, altijd van de context afhangt. Het is
zelfs waarschijnlijk dat verschillende landen of steden
alternatieve oplossingen hebben uitgeprobeerd, waaruit
de late overnemer een constructieve synthese kan
bouwen. Dan gaat de wet van de remmende voorsprong