Persoonlijke professionaliteit - Kortlopend Onderwijsonderzoek

durend proces. Een positieve perceptie van de eigen professionele identiteit zorgt
voor een meer gemotiveerde, toegewijde en tevreden docent. Een identiteitsperspectief
veronderstelt een holistische kijk op professionele ontwikkeling (Beijaard,
2009). Met andere woorden, de persoonlijke dimensie van het beroep is niet los te
koppelen van de professionele dimensie. Er dient daarom bij professionele ontwikkeling
rekening gehouden te worden met het samenspel van alle aspecten die de
professionele identiteit van een docent vormen, zoals kennis en vaardigheden, onderwijsopvattingen
en praktijkervaringen. Volgens de postmoderne benadering van
het begrip professionele identiteit (Akkerman & Meijer, 2010), die gebaseerd is op
de theorie van de ‘dialogical self’, is deze zowel enkelvoudig als meervoudig, zowel
afhankelijk als onafhankelijk van de situatie en zowel individueel als sociaal van
aard. Professionele identiteit is volgens deze benadering te omschrijven als: “an
ongoing process of negotiating and interrelating multiple I-positions in such a way
that a more or less coherent and consistent sense of self is maintained throughout
various participations and self-investments in one’s working life” (p. 10-11).
2.2 Competenties
De laatste twee decennia is in toenemende mate aandacht uitgegaan naar de formulering
van competenties van docenten. Deze competenties zijn ontwikkeld door de
Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SBL) en vastgelegd in de wet BIO, die op 1
augustus 2006 in werking is getreden (zie tekstkader 1). Door deze wet werden de
SBL-competenties richtinggevend voor de opleiding en beoordeling van de kwaliteit
van leraren. Ook het professionaliseringsbeleid van scholen is sindsdien afgestemd
op deze competenties. Hantering van de SBL-competenties heeft geleid tot meer
eensgezindheid over het curriculum van lerarenopleidingen en over wat voor de
uitoefening van het beroep belangrijk is aan kennis en vaardigheden. Het belang van
het kunnen beschikken over een voor de uitoefening van het beroep valide set aan
competenties is daarmee onmiskenbaar.
Competenties geven uitdrukking aan belangrijke rollen die de docent beroepshalve
vervult. Deze rollen liggen op het vakinhoudelijke, (vak)didactische, pedagogische
en interpersoonlijke vlak en op het vlak van samenwerken met collega’s, contacten
met ouders en derden en reflectie en ontwikkeling. De manier waarop een docent
deze rollen vervult, hangt sterk af van wie hij als persoon is. De docent als persoon
en de docent als professional zijn daarmee onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het
leren van het beroep komt niet alleen ‘van buitenaf’, vanuit de omgeving, maar ook
12