Persoonlijke professionaliteit - Kortlopend Onderwijsonderzoek

een docent en, indien dit gedrag structureel wordt, ook de gedragstendenties beïnvloedt.
De concrete verbanden die worden gelegd tussen disposities en competenties
door de respondenten van de vragenlijst zijn heel begrijpelijk. Zo wordt de toegankelijke
dispositie het meest in verband gebracht met de interpersoonlijke competentie
(omgang met leerlingen). Met andere woorden, deze competentie hebben de
docenten volgens henzelf nodig om de toegankelijke dispositie te kunnen uiten.
Daarnaast wordt competent zijn in samenwerken met collega’s vaak in verband
gebracht met de toegankelijke dispositie. Voor de toegewijde dispositie geldt dat
deze het meest wordt geassocieerd met de vakinhoudelijke en –didactische competentie.
Hier is de relatie wellicht omgekeerd: toewijding aan en passie voor het specifieke
vak dat onderwezen wordt is nodig om vakinhoudelijk en vakdidactisch
competent te worden.
5.5 Disposities in de praktijk
Er is ook onderzocht op welke manier disposities van docenten tot uiting komen in
de praktijk. Hiertoe is aan de respondenten van de vragenlijst gevraagd om van de
drie gekozen disposities, die het beste bij hen als docent passen, een zogenaamde
‘good practice’ te beschrijven. De praktijkbeschrijvingen die werden gegeven zijn
echter weinig specifiek en vrij algemeen van aard en kunnen daarom niet als feitelijke
‘good-practices’ gebruikt worden. De beschrijvingen zijn daarom gebruikt om de
disposities nader te definiëren. De docenten waren het doorgaans eens over de betekenis
van de afzonderlijke disposities, want veel beschrijvingen vertoonden een
hoge mate van overeenkomstigheid. Het valt op dat vrijwel alle beschrijvingen
betrekking hebben op de relatie met leerlingen en de onderwijsleersituatie in de klas.
Tevens bleek uit de beschrijvingen dat de verschillende disposities inhoudelijk veel
overlap hebben en enkele disposities niet goed van elkaar te onderscheiden zijn,
zoals de onderzoekende en innovatieve dispositie en de toegankelijke en vertrouwelijke
dispositie. Er kunnen drie categorieën van disposities onderscheiden worden: 1)
interpersoonlijk, 2) vakinhoudelijk en didactisch en 3) ethisch/moreel. Deze categorieën
zijn vergelijkbaar, maar niet verwisselbaar, met de heuristiek die de onderzoekers
Stooksberry, Schussler en Bercaw (2009) voorstellen. Zij delen disposities van
docenten in drie domeinen in, respectievelijk: 1) cultureel (‘cultural’), 2) intellectueel
(‘intellectual’) en 3) moreel (‘moral’). De interpersoonlijke disposities (vgl. het
culturele domein) hebben allen betrekking op de relaties die een docent opbouwt
met zijn leerlingen, ouders en collega’s. De vakinhoudelijke en didactische disposities
(vgl. het intellectuele domein) zijn alle gericht op de wil om inhoudelijke en
51