Persoonlijke professionaliteit - Kortlopend Onderwijsonderzoek

Samenvatting
Onderwijzen is meer dan een verzameling technisch-instrumentele handelingen. Al
zijn bepaalde competenties onontbeerlijk voor het bekwaam kunnen uitoefenen van
het beroep, een goede docent heeft meer nodig dan de juiste kennis en vaardigheden.
Het Noord-Brabantse schoolbestuur Ons Middelbaar Onderwijs (OMO) erkent deze
zienswijze en hecht in haar strategisch beleid ‘Koers 2016’ een groot belang aan de
docent als persoon. OMO ziet persoonlijke ontwikkeling dan ook als cruciaal onderdeel
van de professionele ontwikkeling van de docent. Dit onderzoek tracht een
gefundeerde bijdrage te leveren aan de wetenschappelijk onderbouwing van deze
visie.
Door interactie tussen de professionele (wat vinden anderen belangrijk?) en persoonlijke
(wat vind ik belangrijk?) dimensie van het beroep, vormt een docent voortdurend
een professionele identiteit. Een positieve perceptie van de eigen professionele
identiteit zorgt voor een meer gemotiveerde, toegewijde en tevreden docent. Moeilijkheden
die docenten ervaren zijn vaak het gevolg van spanningen tussen aspecten
van de persoonlijke en van de professionele dimensie van het beroep. Kortom, het
leren van het beroep komt niet alleen ‘van buitenaf’ (vanuit de professionele omgeving),
maar ook ‘van binnenuit’ (vanuit de persoon zelf). Docenten werken vanuit
geïnternaliseerde overtuigingen en vertonen tevens bepaalde ‘disposities’, tendensen
in verzamelingen van geobserveerde gedragingen, die het onderwijzen beïnvloeden.
Naast een literatuurverkenning zijn gegevens in het veld verzameld door middel van
groepsgesprekken met schoolleiders en docenten en een vragenlijst voor docenten.
Op basis van de resultaten kunnen we concluderen dat goede docenten, volgens
docenten zelf, ook ‘als persoon’ hun beroep goed moeten kunnen uitoefenen. Het
draait daarbij voornamelijk om interpersoonlijke disposities. Wat betreft de overtuigingen
wordt een meer leerling- en vraaggerichte kijk op onderwijs vaker geassocieerd
met een goede docent dan een meer docent- en aanbodgerichte opvatting.
Tevens is in het kader van dit onderzoek een kijkkader, in de vorm van een zelfevaluatietool
voor docenten, ontwikkeld. Dit (concept-)instrument helpt docenten inzicht
te verschaffen in hun eigen overtuigingen, disposities en competenties en vanuit
dit perspectief hun beroep te benaderen.
7