Bloemlezingen Staring, Lucebert, Schierbeek - De open ruimte

nooit een vrouw worden, en in ieder geval is bij de huidige stand van de medische
techniek
[p. 50]
het omgekeerde uitgesloten. Maar dat heeft nog nooit een alchimist ervan weerhouden
naar de hermafrodiet te zoeken. Misschien leeft men niet om zich bij de natuur neer te
leggen, maar om er zich tegen te verzetten. Schierbeek verkondigt een vorm van open
ontwikkeling, een open maatschappij.
in het boeddhisme, zei hij ons, gooien ze de mogelijkheden niet dicht. Daar gaat het om
de man die de juiste relaties kan zien. Maar om de juiste te kunnen zien, moet je er een
heleboel hebben gelegd, moet je de mogelijkheden hebben opengehouden. In het leggen
van zulke verbindingen was Schierbeek al een meester, nog voor hij ooit van Zen had
gehoord. Hij moest ook wel. Wie geen verhaal heeft om te vertellen, moet met andere
zaken werken. Wie niet van het 'significatieve' uitgaat, is op het 'muzische' aangewezen.
Op klank, ritme, expressie, typografie. Het significatieve komt dan wel vanzelf.
In zijn Experimenten op experimentelen wees Paul van Caspel al op het verband tussen
de lengte van de regel in het werk van Schierbeek en zijn ademhaling:
de tekst
nee er waren mij maar weinigen chinees in de nacht
nooit stond de wereld stil in de streling van een hand
wordt door hem gelezen als:
nee
er waren mij maar weinigen chinees in de nacht
nooit stond de wereld stil
in de streling van een hand
Maar behalve die ademhaling speelt ook de tikmachine een rol bij de regellengte die
Schierbeek kiest. De eerste regel van
[p. 51]
De blinde zwemmers is b.v. daardoor bepaald, en het formaat van het door Boucher
uitgegeven boek is aan de lengte van die regel aangepast. Maar ook in Een grote dorst
zien we hoe de tikmachine de typografie van dat boek bepaalde: blokjes tekst en tekst in
kolommen verdeeld. Soms maakt zich de verticale vorm vrij van het proza. Er ontstaat
dan spontaan poëzie, - soms in een vorm die aan de concrete poëzie doet denken.
Aangezien het in deze gevallen om poëzie gaat, is het duidelijk, dat deze teksten ook op
en om zich zelf gelezen kunnen worden, bulten hun samenhang met het proza om, ook al
is het niet minder duidelijk dat ze in die samenhang zoveel te meer betekenen.
Schierbeek die er van Het boek ik af altijd van is uitgegaan, dat er nieuwe technieken te
vinden moeten zijn, om dat wat hij te zeggen heeft tot uitdrukking te brengen, heeft
bewezen, vind ik, dat er voor zijn standpunt iets te zeggen valt. Om nog eens even terug
te komen op die bladzijden poëzie in Een grote dorst (b.v. p. 200): die nodigt de lezer uit
die pagina in haar geheel te overzien, haar te zien als een beeldende vorm, alvorens ze
woord voor woord te lezen. Dit globale zien, dit 'strelen () met ons oog', - dit vooraf
verkennen van aanstonds te betreden gebied, is, behalve een visualisering van het
hoorbare, ook een tot gestalte geworden verzet tegen de methode van close reading. Het
woord voor woord lezen, het letters tellen is niet de leestechniek die bij dit soort poëzie
hoort. Bij dit soort poëzie past het dat het oog niet doordringt, maar aftast; past het dat
het oog verandert van een gnostisch in een pathisch orgaan, past het dat het oog
sfeerscheppend werkt, en niet ontbindend. Dit soort poëzie heeft méér met beeldende
kunst van doen, dan Lessing vermoedde; en zo heeft ook Schierbeek als auteur meer