Bloemlezingen Staring, Lucebert, Schierbeek - De open ruimte

Verantwoording van de keuze uit
Schierbeeks werk
R.A. Cornets de Groot
Ongepubliceerd
[Ongenummerde pagina's, p. 1]
Bert Schierbeek is bij alle waardering die hem ten deel viel, een sterk onderschat
schrijver. Zijn werk wekt weerstand - ik wees daar in het voorbijgaan al op - bij wie
menen dat hij niet kritisch gelezen hoeft te worden. Die mening, of liever, dit vooroordeel
berust wel op het pessimistisch inzicht van Prediker, dat veel lezen vermoeiing des vlezes
is. En Schierbeek geeft veel te lezen, al is het waar dat hij weinig reden geeft tot
pessimisme. Pessimistisch mag iemand zijn die, geboeid door wat Schierbeek te vertellen
heeft, meende een bloemlezing te moeten samenstellen uit zijn werk. Helaas! Men stuit
op een mooie (of goede, of aangrijpende, of grappige of scherp doordachte) passage, en
haakt die los uit zijn natuurlijke samenhang - wat heeft men gedaan? Een heelheid
gebroken, de bedoeling van het werk miskend. Want zeg niet dat men zijn werk op ieder
willekeurige plaats binnen kan vallen. Er is een strenge compositie in zijn boeken - voor
Het boek ik toonde ik dat aan; er is ook een strenge opeenvolging van die boeken, en die
opeenvolging is onomkeerbaar. Men doet zijn werk pas recht als men met het eerste
woord begint en eindigt met het laatste. Want er is een zich ontwikkelende idee in dit
werk, en die deelt zich aan ons mee, wanneer we die ontwikkeling op de voet volgen.
Schierbeeks werk beantwoordt aan zekere inzichten die Verwey als eerste formuleerde,
en die bedoelden iemands levenswerk in zijn geheelheid te waarderen. Om de lezer
daartoe te verleiden werd deze bloemlezing in elkaar gezet en het spreekt dan ook
vanzelf dat ik aanspraak maak op
[p. 2]
clementie van al die lezers die het met mij eens zijn, dat een bloemlezing van
Schierbeeks werk een contradictie is.
Bij mijn keuze heb ik niettemin mijn best gedaan, zoveel mogelijk stukken bijeen te
brengen, die toch min of meer op zichzelf staan, en die in hun volgorde van voorkomen
de ontwikkeling van Schierbeeks proza weerspiegelen.*
I Het eerste fragment uit Chambre-antichambre vereist meteen al enige toelichting,
omdat het uit zijn verband gerukt is - maar dat kon nu eenmaal niet anders. Hier, met
dit eerste 'experimentele' proza dat in samen- en tegenwerking met Lucebert is ontstaan,
zien we voor het eerst die kenmerkende trek in Schierbeek: zijn voorkeur voor
'teamwork'. Dit is een eerste en laatste proeve van teamwork met een schrijver.
Chambre-antichambre is een wisseling van teksten. Het is geen correspondentie, het is
ook geen dialoog. Het is het werk van twee auteurs die in een en hetzelfde, kleine, maar
volle huis met elkaar zitten opgescheept: een situatie die de nodige spanningen schept,
en die dan ook de grimmige humor van Lucebert verklaart, de ambivalente gevoelens bij
Schierbeek. Hier al vinden we uitspraken die voor Schierbeek typerend
* De werken waar ik uit koos zijn:
Chambre-antichambre
Het boek Ik
De andere namen