Bloemlezingen Staring, Lucebert, Schierbeek - De open ruimte

nationaalsocialisten niet bruikbaar.
Zij zouden zich verplicht hebben gezien, het gedicht De Israëlitische Looverhut van de
aardbodem weg te vagen. Zij konden niet neutraal tegenover het gedicht blijven staan.
Zij stónden er ook niet neutraal tegenover. Zij beschouwden een gedicht als nooit
geschreven, ze
[p. 622]
verboden een vaderlandse bloemlezing, ze moesten tot geschiedvervalsing overgaan.
Zelfs een schoolmeester had al zoveel van ze begrepen, dat zij de ware Staring, dit
tegenbeeld van een partijman op het uiterste, teniet hadden moeten doen, om hún
Staring, de onware, een kans van leven te geven.
De konklusie die Bert Bakker - sneller dan ik - uit ons gesprek met mr. A. Staring trok,
was, dat Starings poëzie zoveel toegankelijker werd, wanneer we iets méer weten van
zijn dagelijkse doen en laten. Want natuurlijk kunnen we het ons veroorloven zijn
gedichten van toepassing te verklaren op onze tijd. We kunnen het ons niet veroorloven
de betekenis die Staring zélf aan zijn gedichten hechtte, daar van los te maken. We
mogen een gedicht verrijken, we mogen het niet verarmen. We mogen zeggen dat
Jaromir ons weinig of niets zegt, maar we zullen het toch moeten verkiezen boven wat
Helmers en Tollens presteerden, als we al van prestasie mogen spreken wat hun werk
betreft. Zo zal iemand die van Starings leven niet of nauwelijks op de hoogte is, bij het
doorbladeren van zijn werk zien, dat Staring wel enkele gedichten aan de winter, de
maan, en de lente wijdde, maar niet één aan de zomer (tenzij het befaamde Oogstlied),
of aan de zon, en zo'n lezer zou geloven met een volbloed romantikus te doen te hebben.
Maar Staring had overdag en in de zomer geen tijd voor poëzie, en pure close readers
komen uit beginsel niet op zo'n idee. Voor originele ideeën moet men niet bij Staring
zijn; we weten dat hij veel aan Duitsers (Göttingen) ontleende. (Zie de voetnoot achter
dit artikel). Poëzie - en na Van Ostaijen, Achterberg en Lucebert kan men dat toch wel
weten - is vooral ook een woordenspel. Een originele gedachte weegt minder zwaar bij
Staring dan de autentieke zegging. Maar aan dat laatste besteedde hij
[p. 623]
dan ook de diepste aandacht. Alleraardigst is in verband met Bert Bakkers konklusie een
opmerking die G. E. Opstelten maakt in zijn proefschrift Brieven van Mr. A. C. W. Staring,
waarin hij brieven en kladden van die brieven met elkaar vergeleek: 'Dat Staring wel iets
in de kladden zou veranderen bij het overschrijven, konden we verwachten, maar, als
rekende hij op een uitgever, hij geeft meermalen aanwijzingen, bv. door het bovenschrift
'Postalia' of door de noot: De omhaalde verbeteringen zijn weggelaten''. Door dezelfde
nauwgezetheid is veel van Starings schrijfwerk bewaard gebleven. Hij was in beginsel
ordelijk, zegt zijn achterkleinzoon, en brieven, gedichten, en kladden zijn in stapeltjes
teruggevonden. In feite was de hele geordende verzameling een grote chaos die de
zoons moesten opknappen: hij was toch werkelijk teveel artist om voor eigen archivaris
te spelen. Maar zo is Staring steeds: niet het een en niet het ander, maar hij had van
beide zo het een en ander, en meestal het beste ervan. Als onze gastheer de dichter van
De Israëlitische Looverhut karakteriseert, zegt hij: 'Hij was individualist en altruïst
tegelijk', Maar Staring verenigde véél tegenstellingen: hoe zouden wij ons anders voor
zijn poëzie interesseren?
Wanneer we de 18e eeuw laten aflopen in 1795 en de 19e laten beginnen in 1815 dan
hebben we een tijdperk dat niet 18e- en niet 19e-eeuws genoemd kan worden, en in die
tussentijd hoort Staring tuis. Hij had veel van het oude en veel van het nieuwe. Hij was
met hart en ziel rationalist, en als landbouwkundige - al noemde hij zich zo niet - een
fisiokraat. Maar hij had vertrouwen in de toekomst, bij voorbeeld in de krachten die de
stoommachine wekken kon. Noemen we Staring al een 18e-eeuwer, dan behoorde hij
toch niet tot deze stand
[p. 624]