Bloemlezingen Staring, Lucebert, Schierbeek - De open ruimte

schotel met een scheiding woon
ik ben zo verwonderd overwon
derlijk kinderlijk
ik mij petergrad lucas pooldoof corejan
mal als mary wigman en veeg
teken als el greco
leef ik met de vertakte crapeaux
met de beboste weezees in de gekielhaalde
rookgordijnen van begoochelde fotoos
van de naaiekkere folls
Het is een karakteristiek van de vijftigerpoëzie tegenover die van de tachtigers. Niet
aanschouwelijkheid, maar het
[p. 27]
aanschouwelijke hoorbaar maken.
'Tongklank als een behaarde schotel met een scheiding' wordt, zoals gezegd niet door de
realiteit, wel door de taal toegelaten.
ik ben zo verwonderd overwon
derlijk kinderlijk
overwon: onze geest die op de dingen vooruitloopt, heeft het afgebroken woord reeds
aangevuld tot overwonnen, nog voor hij de volgende regel heeft gezien. En in verband
met het voorgaande is deze voltooiing bepaald niet misplaatst. De volgende regel
korrigeert niettemin onze voorbarigheid. De geest keert terug naar de vorige regel, blijft
ermee spelen en ziet een àndere mogelijkheid: 'ik ben zo verwonderd, 0, verwonderlijk
kinderlijk'. De regel 'ik mij petergrad lucas pooldoof corejan' is een opeenhoping van
woorden: assosiaties die ons bijna ontgaan. Maar dat de regel niet in herhalingen vervalt
(ik mij ik mij mij ik mij ik ik ik mijn mijn mijn ik), bewijst dat de woorden ik mij
tegenprikkels opriepen: petergrad, een woord dat opnieuw tegenprikkels opriep, want
daarna lezen we luc - dat echter nieuwe tegenprikkels opriep, want het wordt niet
voltooid met 'ebert' maar met 'as', waarna de buitenwereld werkelijk open komt, terwijl
die niet afgesloten werd: 'mal als mary wigman, veeg teken als el greco'. Een parallel
van woordophopingen vinden we in letterophopingen:
frijs (in waar ben ik);
wambos en teng (in wambos);
en in bovenstaand sitaat: naaiekkere folls, dat ontstaan is uit Niagara Falls (de in deze
fonetiese weergave volstrekt overbodige dubbele l in folls doet ons geloven dat de zetter
een
[p. 28]
fout heeft gemaakt. Ons oog, gewend als het is, zulke fouten onmiddellijk te herstellen,
schiet de dichter te hulp en maakt het hem gemakkelijk zijn beeldspraak op seks te
betrekken.
De toren van babel, een fallies simbool dat hemel en aarde verbindt. Dit stijgen
(klimmen, op de tenen staan) is een van de meest wezenlijke beelden uit Luceberts
poëzie. Daarmee wil niet gezegd zijn dat seks het sentrum is van zijn poëzie, want het
beeld van het stijgen is met veel meer verbonden dan met seks alleen: ik noemde reeds
hemel en aarde, en meen het beeld terug te zien in visser van ma yuan.
Lettermagie
Het gedicht vlek als levenswerk dat het beginsel 'van majuskel tot inktvlek' huldigt,
brengt Luceberts wijze van werken als schilder-tekenaar onder woorden. De laatste