Bloemlezingen Staring, Lucebert, Schierbeek - De open ruimte

Poëzie is kinderspel (Lucebert)
Wie dit leest...
R.A. Cornets de Groot
[p. 9]
In onze literatuur loopt al eeuwen een gek rond. Vroeger had hij in de ogen van de
gegoede burger geen recht van bestaan: wie kent van Reynaert de vrienden? Zelfs als
hofnar bleek hij niet geschikt. Adel en middenstand trokken één lijn destijds. Maar aan
het einde daarvan spartelde Reynaert zich los...
Hoe anders is dat nu! Bedenkingen tegen de middenstand? We hebben ze eenvoudig niet
meer. De misverstanden die bestonden tussen die klasse en het kanaille waartoe
Reynaert en zijn rijmratten behoorden, zijn goddank geheel verdwenen. Alleen Reynaert
bleef. En de kruidenier. De poëet die vandaag de dag zegt dat hem van dichten clene
bate comt, hoeft maar naar de Beatles te kijken om gewaar te worden dat ook die
realiteit niet van nu is. En werd Luceberts poëzie niet in zijn geheel bekroond met een
van de belangrijkste prijzen in ons land? Maar al te goed heeft men begrepen zich niet
altijd in het kleine te moeten openbaren, omdat men van het grote niet terug heeft - in
dat soort zaken is de nederlander niet beroerd: bij ons zijn de middeleeuwen voorbij,
voorgoed. De welvaartstaat wordt hoog opgestoten in de vaart der volken: het was te
voorzien. Maar hé! - waarom is nou niet iedereen tevreden?
Een gek loopt rond in onze literatuur, zei ik. Sinds eeuwen. Sinds eeuwen betekent voor
hem 'in onze letteren' hetzelfde als 'buiten onze maatschappij'. Want wat hij doet, kun je
niet op de toonbank leggen of onder de toonbank verkopen. Hij is maatschappelijk
onbruikbaar, en de maatschappij zeeft hem dan ook uit. Hèm, niet zijn gedichten! Want
wat zijn dat: gedichten? Een boek, een stapel boeken: koopwaar.
Zijn gedichten hebben allang niets meer met hem te maken. Ze leiden een leven apart.
Het autonome gedicht - deze fabel van
[p. 10]
de welvaartstaat - werd uitgevonden: meer dan ooit werd de dichter onmondig
verklaard.
Kunstenaars in de welvaartstaat? Een welvaartstaat voor artisten? New-Babylon? Een
onbekommerd leven? Kulturele revolusie? Helemaal niet! Verantwoordelijkheidsgevoel
hoor! En werken! Verdienen. Wie van gisteren is, leeft niet voor nu, maar voor morgen,
en kunstenaars horen in een Jobsstaat tuis: een werkkamp. En het proefondervindelijke
gedicht dat de ruimte van het volledig leven tot uitdrukking tracht te brengen, is
helemaal geen proefondervindelijk gedicht dat de ruimte van het volledig leven tot
uitdrukking tracht te brengen, omdat het alleen maar een autonoom gedicht kan zijn, dat
alleen maar gelijk kan zijn aan de som van zijn beelden. Maak je geen zorgen dus, maar
knevel de vogel en slecht de vleugel, bijt open de roos met de haast. En zo wordt voor de
zoveelste keer de verschoppeling tot rechter over de maatschappij die hem tot
levenslang veroordeelt, en die zonder hem niet meer zou zijn dan een mierenhoop.
Wij hoeven niet onrechtvaardig te zijn tegenover de dichters, kritisi en letterkundigen,
als we zeggen dat de teorie van het autonome gedicht sinds Nijhoff vooral een
stokpaardje is geweest van henzelf. Wie weinig anders kent dan dat milieu van
'poëzieritmeesters die met het christendom koketteren' zoals Du Perron zei, wie in de
schrijver een profeet ziet die niet doet wat hijzelf wil, maar álleen dat wat God hem
ingeeft - ook al staat het hem tegen -, die verklaart zichzelf tot middel, machine, knop,