Wie schrijft die blijft - website Basisvaardigheden

‘Wie schrijft die blijft’
Janneke Sleenhof
te worden. Pas in de jaren 20 van de vorige eeuw deed begrijpend lezen zijn intrede in het onderwijs,
waarbij de nadruk lag op zinvolle leerstof. Na de Tweede Wereldoorlog verscheen een nieuw begrip in
de literatuur over geletterdheid: functionele geletterdheid. Relevant hierbij is dat ten opzichte van de
vorige twee opvattingen het criterium om geletterd genoemd te worden, verplaatst werd naar
domeinen buiten het onderwijs: er werd eveneens gekeken naar het werk, communicatie en
functioneren in de maatschappij.
Over het algemeen is er een ontwikkeling waarneembaar van platte tekst op papier zonder
plaatjes naar verschillende vormen van tekstuele, visuele en grafische informatie die via verschillende
media wordt aangeboden. Een tweede tendens die opvalt is dat het lees- en schrijfonderwijs lange tijd
gericht was op de kleine aanwezige elite. Zij ontvingen uitgebreid onderwijs op hoog niveau, terwijl de
massa les kreeg op een laag niveau. De huidige norm is een hoog niveau van geletterdheid voor
iedereen in de samenleving (Bohnenn et al., 2004).
1.4 IALS onderzoek
Een belangrijk onderzoek naar functionele geletterdheid in onze samenleving is het International Adult
Literacy Survey (IALS). Dit is een rapport dat ingaat op de resultaten van Nederland in een
internationaal vergelijkend onderzoek in twaalf verschillende landen. Het doel van dit onderzoek was
na te gaan in hoeverre volwassenen uit de betreffende landen in staat zijn om schriftelijke informatie
uit hun dagelijkse omgeving te lezen en te begrijpen. Aan de hand van dit onderzoek wilde men de
spreiding onderzoeken van lees- en rekenvaardigheden bij volwassenen in relatie tot sociaaldemografische
gegevens en werk (Houtkoop, 2000).
Aan de hand van de resultaten van dit onderzoek zijn schalen geconstrueerd voor drie
domeinen van geletterdheid. Het betreft:
proza geletterdheid waarbij het gaat om het kunnen verwerken van informatie uit geschreven en
gedrukte bronnen;
document geletterdheid waarbij informatie uit gebruiksaanwijzingen, kaarten, tabellen en
grafieken moet kunnen worden geïnterpreteerd;
kwantitatieve geletterdheid waarbij het gaat om het kunnen uitvoeren van rekenkundige
bewerkingen zoals het invullen van een cheque of het kunnen berekenen van de rente van een
lening (Bohnenn et al., 2004).
In het IALS onderzoek wordt verder benadrukt dat er geen duidelijke scheidslijn is tussen
geletterdheid en ongeletterdheid; er is sprake van een glijdende schaal van geletterdheid. De scores
op de zojuist genoemde drie schalen zijn onderverdeeld in vijf niveaus. De prestaties van
proefpersonen die in dit onderzoek schriftelijke taken kregen voorgelegd werden verdeeld over die
niveaus. Elk niveau geeft de mate aan waarin iemand geletterd is te noemen.
Bij niveau 1 kan men benodigde informatie uit een zeer eenvoudige tekst kan halen, maar
informatie uit een bijsluiter van medicijnen halen wordt al moeilijk. De persoon is niet volledig
analfabeet, maar heeft wel grote moeilijkheden met het omgaan met en begrijpen van teksten;
12