Wie schrijft die blijft - website Basisvaardigheden

‘Wie schrijft die blijft’
Janneke Sleenhof
men gedachten en bedoelingen. Vervolgens worden deze uitgedrukt in zinnen. Passende woorden
worden gezocht en voorzien van de juiste voorvoegsels en uitgangen. Ten slotte wordt de uitspraak
van woorden en zinnen gestuurd door de articulator. Deze pijl geeft een informatiestroom aan die
voortkomt uit de lexicale, syntactische en conceptuele verwachtingen van de luisteraar en zijn kennis
van de situatie. Deze verschillen stappen zouden niet genomen kunnen worden wanneer er geen
gebruik zou kunnen worden gemaakt van de taalkennis die opgeslagen zit in het
langetermijngeheugen. Hieronder valt ten eerste het conceptueel geheugen, waarin kennis over de
wereld zit opgeslagen en de bijbehorende begrippen om deze kennis te uiten. De syntaxis bevat
regels die bepalen of een zin goed opgesteld is. Dit zijn bijvoorbeeld regels die betrekking hebben op
de woordvolgorde en het passief of actief maken van een zin. Iemands woordenschat ligt opgeslagen
in zijn lexicon. Dit is aan voortdurende verandering onderhevig, aangezien het verandert als iemand
met nieuwe woorden in aanraking komt. Ook bevat het lexicon informatie over de woorden, zoals
deze worden uitgesproken. Aan de hand van morfologische kennis weet iemand hoe woorden
gevormd en vervoegd moeten worden. Hier vindt men de regels die bepalen hoe bijvoorbeeld
werkwoorden vervoegd moeten worden. In het fonologisch systeem zitten de spraakklanken,
letterkennis en lettercombinaties opgeslagen die in het Nederlands voorkomen. Volgens Middel (2007)
worden deze vier componenten door elkaar gebruikt in wisselende samenwerking met als doel om uit
gedrukte letters de betekenis te achterhalen die de schrijver erin heeft gelegd en deze betekenis toe
te voegen aan wat men al weet (lezen). Ook zetten we zo een boodschap om in schriftelijke taal, op
basis van conceptualisering, zins- en woordvorming en omzetting van klanken in schrift (schrijven).
Lezen en schrijven worden vaak gezien als aparte onderdelen in het onderwijs en niet als
geïntegreerde vaardigheden. Volgens Gibson (2006) zijn lezen en schrijven complexe activiteiten die
wel apart kunnen worden onderscheiden maar bij voorkeur niet gescheiden moeten worden
aangeboden. Lezen en schrijven zijn volgens hem parallelle en geïntegreerde processen. De vraag of
deze twee processen al dan niet geïntegreerd aangeboden zouden moeten worden is omstreden. Veel
scholen geven er de voorkeur aan om lezen en schrijven te onderscheiden als twee verschillende
processen en bieden deze los van elkaar aan. Het leren schijven en het leren lezen en spellen eisen
van de leerlingen namelijk andere cognitieve vaardigheden. Zo eist schrijven een fijnmotorische
vaardigheid die soms ver achter loopt in vergelijking met de ontwikkeling van het lezen en spellen bij
een leerling. Dit onderscheid tussen lezen en schrijven wordt aangehouden in dit onderzoek. In de
volgende paragraaf wordt in het bijzonder ingegaan op het leren schrijven.
2.3 Schrijven
Schrijven is een zeer belangrijk onderdeel van het leven in de 21 e eeuw. In alle aspecten van de
samenleving komt het schrift voor, het wordt gebruikt in zowel de publieke omgeving als de
privéomgeving omgeving van mensen. Het schrift wordt gebruikt om mensen te overtuigen,
boodschappen te communiceren en te identificeren, contacten te leggen, informatie over te brengen,
te vermaken, je persoonlijkheid uit te drukken, vragen te stellen etcetera. De kracht van het schrift is
24