Wie schrijft die blijft - website Basisvaardigheden

‘Wie schrijft die blijft’
Janneke Sleenhof
uit waaraan een hoofdzin te herkennen is: daar staat het belangrijkste in. Een bijzin herken je doordat
deze vaak met een voegwoord begint, zo legt Yvonne uit, en er wordt in bijzinnen vaak een reden
gegeven voor dat wat er in de hoofdzin gebeurt. De cursist blijkt een fout te hebben gemaakt in de
opdracht: ze heeft in een zin zonder bijzin, toch een bijzin gevonden. Yvonne legt uit dat dat niet
klopt: die zin is namelijk geen samengestelde zin en er zit ook geen voegwoord in. Samen kijken ze
het lesje na dat de cursist alleen gemaakt heeft. Zin voor zin lopen ze de antwoorden na en wordt
besproken wat de cursist heeft ingevuld en wat zij goed en fout heeft gedaan. Yvonne onderstreept
wat zij fout heeft gedaan met rode pen. Wanneer zij het hele lesje hebben doorlopen, pakt de docent
haar rode pen en gaat zij door naar de volgende opdracht.
De Grammatica Nederlands van Prisma (Houët, 1996) bespreekt hoe samengestelde, hoofden
bijzinnen worden opgebouwd. Samengestelde zinnen bestaan volgens deze grammatica uit
meerdere combinaties van onderwerp en persoonsvorm. Tussen de (deel)zinnen binnen een
samengestelde zin zijn verschillende relaties mogelijk. Deze relaties zijn in twee soorten in te delen,
namelijk in nevenschikkende en onderschikkende relaties. Yvonne gaat niet zo diep in op het
onderwerp dat zij deze verschillende relaties bespreekt. Zij heeft het echter wel over hoofd- en
bijzinnen. Deze worden ook onderscheiden in Prisma. De term hoofdzin wordt daar op twee manieren
gebruikt: voor de totale zin, waarvan de bijzin een onderdeel is; en voor dat deel van de totale zin dat
overblijft als de bijzin er af gehaald is. In dit laatste geval gebruikt men ook wel de term ‘rompzin’.
Dus voor de delen van de zin:
Heb je gezien dat er bomen waren omgekapt
Gebruiken we:
Hoofdzin: Heb je gezien dat er bomen waren omgekapt
Bijzin: dat er bomen waren omgekapt.
Rompzin: Heb je gezien.
Een hoofdzin is minimaal een enkelvoudige zin, maar kan ook bestaan uit een rompzin met meerdere
bijzinnen: Toen Tobias niet meer kwam opdagen, dachten we dat hij de afspraak vergeten had.
Deze hoofdzin heeft twee bijzinnen. Het onderscheid in hoofdzinnen en bijzinnen is belangrijk voor de
woordvolgorde van de zin: in hoofdzinnen staat de persoonsvorm altijd op de eerste of tweede plaats,
in de meeste bijzinnen staat de persoonsvorm achteraan. De Praktische Cursus Zinsontleding (Klein &
van den Toorn, 2006) definieert een samengestelde zin als een zin die samengesteld is uit twee of
meer zinnen. De voegwoorden dienen als en soort cement tussen deze zinnen. Met behulp van
voegwoorden als en, of, maar en andere kunnen we nevengeschikte zinnen maken en met
voegwoorden als bijvoorbeeld dat, toen en omdat ondergeschikte zinnen.
Dit geeft Yvonne ook aan in haar lessen, zij vertelt aan de cursist die met deze opdracht bezig
is, dat samengestelde zinnen uit twee zinnen bestaan, vaak verbonden door een voegwoord. De
persoonsvorm in de bijzinnen komt over het algemeen achteraan. Ook bespreekt zij met de cursist dat
de bijzin vaak, maar niet altijd, met een voegwoord begint. Wanneer zij hier een paar voorbeeld van
geeft, noemt zij echter ook de woorden nadat, hoewel, en toen. Alle verbindingswoorden worden dus
56