De betekenis van groene burgerinitiatieven

Naast een trend of shift van government naar governance zien sommige wetenschappers een verdere
trend van governance naar zelf-governance (ook wel ‘private governance’). In deze trend verkrijgen
private actoren (burgers, bedrijven en NGO’s) een toenemende mate van autonomie met betrekking
tot governance (Arnouts et al., 2012a; Sørensen and Triantafillou, 2009). Daarbij is er een relatief
hoge mate van zelfregulatie en zelforganisatie door niet-overheden (Hysing, 2009; Sørensen and
Triantafillou, 2009) en hebben overheden voornamelijk een faciliterende rol (Arnouts, 2010). Hedendaagse
debatten over de rol van burgers in governance bevatten vaak een notie van ‘actief burgerschap’
(Tonkens et al., 2013). Burgers worden daarin niet langer gezien als passieve subjecten voor
wie beleid moet worden ontwikkeld, maar als actieve burgers die hun eigen interesses najagen
(Evans, 2011; Hajer, 2011a).
Volgens Sørensen and Triantafillou (2009) is één van de meest opvallende eigenschappen van het
debat rondom zelf-governance dat de maatschappij niet langer wordt gepresenteerd als een object
van governance, maar wordt gezien als een potentiële hulpbron die kan bijdragen aan efficiënte,
effectieve en democratische governance. Dit sluit aan bij de verschuiving in focus die de laatste jaren
zichtbaar is in het debat rondom het beheer van natuur, landschap en groene ruimte: waar voorheen
vooral sprake was van een sterk sturende rol voor de centrale overheid en grote natuurorganisaties in
beleid en beheer van groene ruimte (Buijs et al., 2014; Rientjes, 2002; Van der Windt, 1995), is er de
laatste jaren meer aandacht voor het maatschappelijk potentieel voor het beheer van groene ruimte
(Ten Cate et al., 2013). Bij overheden ligt er een roep voor meer betrokkenheid van burgers
(Ministerie van Economische Zaken, 2014).
Overigens zijn er ook kritische geluiden hoorbaar: zo zou de overheid teveel van burgers verwachten
(Tonkens in Van Houten, 2013) en hen dingen in de schoenen schuiven (Tonkens et al., 2013); is het
nog maar de vraag wat burgers kunnen bijdragen aan het Nederlands natuurbeheer (Ten Cate et al.,
2013), wordt zelf-governance vaak als een succes gepresenteerd terwijl er ook veel dingen fout gaan
(Uitermark, 2015), zijn er vragen over het democratisch gehalte van burgerinitiatieven (Salverda et
al., 2014), en wordt soms gesteld dat nieuwe vormen van governance autoritair en ondemocratisch
kunnen zijn omdat ze binnen de kaders van overheden moeten opereren (Swyngedouw, 2005).
Groene zelf-governance
In dit onderzoek richten wij ons op de rol van burgers in governance van groene ruimte, specifiek op
vormen waarin burgers een belangrijke rol spelen. Onderwerp van studie is groene zelf-governance,
dat wij in het licht van bovenstaande debatten definiëren als ‘een specifieke vorm van governance
waarbij (georganiseerde) burgers de belangrijkste en vaak initiërende actor zijn in het realiseren,
beschermen en/of beheren van natuur en landschap.’ Het gaat hierbij, in andere woorden, over
burgerinitiatieven die actief zijn in het groen. Kenmerkend daarbij is dat burgers op lokale schaal zich
organiseren om natuur en landschap te versterken of het beleid hieromtrent te beïnvloeden.
Veel burgerinitiatieven
richten zich op
beschermen of uitbreiden
van landschapselementen
in het cultuurlandschap
18 | Wot-rapport 127