De betekenis van groene burgerinitiatieven

eoordelen of dit in ecologische zin een positieve uitwerking heeft. Bij Natuurlijk Jonen keerde een
aantal plantensoorten terug in het gebied en werd het cultuurhistorisch landschap behouden en
versterkt. Sociale effecten lijken beperkter te zijn en spelen vooral op het vlak van bewustwording. Zo
is educatie een regelmatig terugkerend thema.
Voorbeelden van natuurbeheer zijn enigszins vergelijkbaar met de reeds lang bestaande groepen voor
vrijwillig landschapsbeheer. Veel van die vrijwilligersgroepen zijn opgericht door geïnstitutionaliseerde
organisaties zoals TBO’s en vallen daarmee niet onder ons onderzoek. Er zijn echter ook veel groepen
die ontstaan zijn vanuit burgers zelf. Vaak zoeken deze aansluiting bij bestaande organisaties zoals
TBO’s. Hiermee is deze groep ook een voorbeeld van de vele hybride groepen die bestaan rondom
burgerbetrokkenheid bij het groen. Waar we ideaaltypisch deze burgerinitiatiefgroepen onderscheiden
van vrijwilligersgroepen van bijvoorbeeld Staatsbosbeheer, kan er in de praktijk sprake van raakvlakken
en overlap zijn.
Het hoofdtype natuurbeheer omvat een grote diversiteit aan initiatieven die fysieke ecologische en
cultuurhistorische doelstellingen combineren met fysieke activiteiten. We onderscheiden drie
subtypen:
• Gebiedsgerichte werkgroepen
• Algemene werkgroepen
• Landschapsverfraaiing
Gebiedsgerichte werkgroepen
Een specifieke vorm van natuurbeheer is de gebiedsgerichte werkgroep. Dergelijke werkgroepen
ontplooien activiteiten ter onderhoud en beheer van een specifiek gebied waaraan zij zich verbinden
en waaraan vaak een speciale betekenis wordt toegekend. Dit kan zowel een natuurgebied, cultuurlandschap/polder
als een park zijn, en de oppervlakte van dit gebied kan sterk verschillen (van 100 ha).
Het discours bij een gebiedsgerichte werkgroep kan zich richten op het verbeteren, reconstrueren of in
stand houden van bestaand groen in het gebied of van het gebied als geheel. Er wordt niet beoogd om
iets volledig nieuws te realiseren, maar veel meer om bestaande kwaliteiten te behouden of
verbeteren, dan wel enige mate van nieuwe kwaliteiten te realiseren zonder ‘het oude’ daarbij volledig
te vervangen. Stichting Hortus Naturalis zich specifiek op het behoud van een voormalige farmaceutische
kruidentuin en Stichting Natuurpark Vlakbroek heeft een enigszins verwaarloosd stuk groen
ontwikkeld tot een mooi park.
Algemene werkgroepen
Algemene werkgroepen zijn een ander subtype van Natuurbeheer. Zij werken in een diffuser en
(meestal) groter gebied dan de gebiedsgerichte werkgroepen, meestal op terreinen van grondeigenaren
zoals boeren, TBO’s of gemeenten. Ze zijn niet gebonden aan een specifiek gebied zoals de
gebiedsgerichte werkgroepen, maar werken op verschillende locaties, vaak ook van verschillende
eigenaren. Dit type initiatief houdt zich relatief vaak bezig met landschapselementen zoals
bomenrijen, houtwallen en knotwilgen. Een voorbeeld van een algemene werkgroep is Natuurwerkgroep
De Spaanse Ruiter, bovenaan paragraaf 5.2.1. besproken als voorbeeld van natuurversterking.
Algemene werkgroepen maken vaak deel uit van het netwerk rondom Landschapsbeheer Nederland.
Landschapsverfraaiing
Een derde subtype van natuurbeheer vormt landschapsverfraaiing. Initiatieven van landschapsverfraaiing
gaan over groepen van natuurbeheer die zich voornamelijk bezighouden met het realiseren
en vaak ook beheren van nieuwe, relatief kleinschalige elementen in het landschap. Landschapsverfraaiing
gaat qua soort groen over landschapselementen, maar dit moet breed geïnterpreteerd
worden: ook stedelijke ‘elementen’ als bomenrijen of bloembakken kunnen hieronder vallen.
Een voorbeeld van landschapsverfraaiing is Stichting Maasheggen Balgoy, die in het landschap rondom
Balgoy heggen vlecht. Ook het inzaaien van akkerranden of het planten van bomen kan onder
landschapsverfraaiing vallen. Landschapsverfraaiing heeft geen betrekking op grootschalige
veranderingen in het landgebruik.
De betekenis van groene burgerinitiatieven | 47