De betekenis van groene burgerinitiatieven

Initiatieven van eigenaarschap zijn altijd betrokken bij beheer van groen. Daarnaast worden er ook
meestal activiteiten ondernomen met betrekking tot de aanplant/realisatie van nieuw groen. Vaak is er
ook een betrokkenheid in planvorming en overleg met NGO’s/overheden/TBO’s. Daarbij zijn
activiteiten gericht op formele procedures om eigendom te verwerven, maar meestal ook op het
verwerven van financiële middelen. Educatie vindt regelmatig plaats, maar is meestal geen
hoofdactiviteit. Initiatieven van eigenaarschap hebben grofweg 20-50 vrijwilligers en een groot
netwerk. Overheidsbetrokkenheid is het meest intensief op gemeentelijk niveau, waar over het
algemeen goede contacten zijn. Provincies zijn vooral betrokken via subsidieregelingen. Daarbij is er
vaak contact met TBO’s, waarbij er vaak ook samenwerking ontstaat. Het bedrijfsleven is regelmatig
via sponsoring betrokken.
Bij initiatieven die onder eigenaarschap vallen gaat het financieel gezien om behoorlijke bedragen, die
kunnen oplopen tot boven de € 100.000. Het verwerven van financiële middelen is daarom belangrijk.
Financiële hulpbronnen komen hierbij vaak uit verschillende bronnen zoals subsidie, sponsoring,
donaties en eigen middelen. Om het eigenaarschap vast te leggen verworden initiatiefnemers vaak tot
een formeel rechtspersoon (meestal: stichting). Op een dergelijke wijze zijn ooit ook Natuurmonumenten,
de Provinciale Landschappen en Stichting ARK begonnen met het verwerven van
natuureigendom.
De effecten van eigenaarschap kunnen vrij substantieel zijn. Zo zijn er relatief grote ecologische
effecten, waaronder het behouden, maar over het algemeen ook versterken van natuurgebieden en
soms zelfs het ontwikkelen van nieuwe natuur zoals bij Natuurproject de Veldmaat. Er is vaak ook een
mogelijke meerwaarde op gebied van cultuurhistorie: zo kunnen historische landschappen worden
teruggebracht of cultuurhistorische elementen in het landschap behouden blijven, iets dat bij Stichting
de Bovenlanden duidelijk zichtbaar is. Gebruikseffecten hebben vooral te maken met openstelling en
extensieve recreatie. Sociale effecten lijken beperkter te zijn, maar hierover is geen eenduidig beeld:
effecten op bewustwording, betrokkenheid en sociale cohesie zijn wisselend.
Eigenaarschap laat soms een bepaalde mate van hybriditeit en overlap met andere ideaaltypen zien.
Pachtovereenkomsten, zoals die bij veel voorbeelden van onder andere natuurbeheer worden
getekend, realiseren in onze ogen ook een bepaalde mate van eigenaarschap omdat het beheer daarin
formeel wordt overgenomen. Deze mate van overlap bestaat ook met een deel van de buurt(moes)-
tuinen en met alle voorbeelden van groenadoptie, waar initiatiefnemers beheer tijdelijk formeel
overnemen. Sommige brede groepen hebben ook enige grond in pacht of in eigendom.
5.2.5 Sociaal-maatschappelijk
Stichting Natuur Anders is een stichting die zich in omgeving van Deventer inzet voor natuur in de regio.
Ze werken met een vaste groep van zo’n 25 vrijwilligers en zijn hiermee bijna dagelijks aan de slag,
bijvoorbeeld door het aanleggen van reservaten en tuinen, het beheren en aanleggen van landschapselementen
en natuurgebieden, en door het geven van natuurlessen en organiseren van educatieve
projecten.
De Stichting Natuur Anders werkt veel samen met mensen uit de zorg, verstandelijk gehandicapten en
mensen met sociale en psychische problemen. Deze ‘speciale vrijwilligers’ maken een groot deel van het
vrijwilligersbestand uit en krijgen bij de Stichting een vorm van dagbesteding. Naast deze vrijwilligers heeft
de stichting inmiddels drie vaste medewerkers in dienst.
Het geld dat Stichting Natuur Anders verdient met onder andere het onderhoud van tuinen wordt weer
geïnvesteerd in het groen en landschap van de streek. Natuur Anders kiest er bewust voor om zonder
overheidssubsidies te opereren, maar is wel een gesprekspartner van diverse gemeenten en voert soms ook
betaalde opdrachten voor gemeenten uit.
52 | Wot-rapport 127