De betekenis van groene burgerinitiatieven

De gemiddelde leeftijd van sociaal-maatschappelijke initiatieven is ook hoog. Veel van deze
initiatieven zijn al meer dan 20 jaar oud, en dit geldt zowel voor de heemtuinen als de voorbeelden
van groen met maatschappelijke zorg. Dit laat ook zien dat de koppeling van natuur met andere
thema’s zoals zorg en educatie zeker geen recente trend is, maar al veel langer gebeurt en al in de
jaren zeventig en tachtig zichtbaar was. Verder zijn ook de voorbeelden van natuurbeheer gemiddeld
genomen al redelijk oud en sterk oververtegenwoordigd in de voorbeelden van 1990, hoewel er ook
redelijk wat recente voorbeelden van dit type zichtbaar zijn.
Het beeld bij politieke groepen is wat gemêleerd. Groepen die zich sterk richten op protestactiviteiten,
het subtype actiegroepen, zijn redelijk vaak ad-hoc groepen die na het bereiken van doelen weer
verdwijnen of zich doorontwikkelen richting andere ideaaltypen. Groepen die meer gericht zijn op
samenwerkingsactiviteiten en interactieve planvorming, het subtype samenwerking, laten een wat
grotere continuïteit zien. Ditzelfde geldt ook voor verbrede politieke initiatieven, hoewel de continuïteit
hier gemiddeld genomen wellicht iets groter is. Groepen van soortbescherming en groenbeleving zijn
in onze inventarisatie gemiddeld genomen ook wat minder oud, hoewel groenbeleving vooral iets van
de laatste tien jaar lijkt te zijn, terwijl initiatieven van soortbescherming ook al voor 1990 voorkwamen.
Daarbij ook de kanttekening dat een redelijk aantal brede groepen ooit is begonnen als een
groep voornamelijk gericht op soortbescherming.
Ten slotte zijn voorbeelden van buurtgroen, natuurontwikkeling en eigenaarschap, een enkele uitzondering
daargelaten, veelal van relatief recente oorsprong. Eigenaarschap en natuurontwikkeling
lijken beide relatief ‘nieuw’ te zijn en kwamen vroeger wellicht weinig voor als vorm van groene zelfgovernance.
Buurtgroen is zeker niet nieuw, maar lijkt de laatste jaren wel groeiende en krijgt ook
meer aandacht. Vanwege het kleine aantal betrokkenen en de sterk lokale schaal is het wellicht ook
mogelijk dat de continuïteit hier wat lager is, maar verdere monitoring is nodig om hier meer over te
zeggen.
6.2 Soorten effecten
De effecten van groene zelf-governance die we in ons raamwerk onderscheiden, kunnen in de praktijk
op verschillende manieren voorkomen. Zo kunnen effecten op het gebied van ecologie en natuurbescherming
te maken hebben met een vergroting in oppervlakte van een bepaald natuurgebied,
maar kunnen ze ook te maken hebben met de toename van een bepaalde soort of het aanpassen van
de waterhuishouding in een gebied. Ook kunnen deze effecten per type verschillen: het ene ideaaltype
zal wellicht meer effecten realiseren op het gebied van cultuurhistorie dan een ander type, en ook de
aard van deze effecten kan per type verschillend zijn.
6.2.1 Ecologie en natuurbescherming
Wij onderscheiden vijf vormen van ecologische effecten die samenhangen met groene zelfgovernance:
• het creëren van nieuw groen;
• soortenbescherming;
• verbetering van de ecologische kwaliteit van bestaand groen;
• behoud en bescherming van groen;
• vergroting van biodiversiteit.
Nieuw groen
Bij een redelijk aantal initiatieven van groene zelf-governance is er sprake van een netto toename van
het areaal aan groene ruimte. Hierbij is er sprake van wat ook wel ‘grijs voor groen’ kan worden
genoemd: het omvormen van niet-groene gebieden naar groene ruimte. Een voorbeeld van ‘groen
voor grijs’ is te zien bij Buurtmoestuin Overvecht, waar een betegeld plein deels is vergroend met een
aantal bloemperken. Op grotere schaal zien we het bij Kerngroep Elisabeth Groen, waar een
ziekenhuis wordt gesloopt en op de vrijgekomen plaats een park zal worden aangelegd. Het realiseren
van nieuw groen kan ook bijdragen aan de verbinding tussen diverse natuurgebieden of diverse
stukken groen, bijvoorbeeld omdat populaties dan makkelijker kunnen uitwisselen. Zo realiseerde
Stichting Natuurlijk Grasweggebied in Hellevoetsluis een ecologische verbindingszone tussen twee
verspreide natuurgebieden.
De betekenis van groene burgerinitiatieven | 69