De betekenis van groene burgerinitiatieven

De aantallen vrijwilligers zijn bij soortbescherming vrij variabel: grofweg van 10 tot meer dan 100.
Een aantal voorbeelden maakt deel uit van een groot regionaal netwerk; dit zijn dan vaak de
voorbeelden met veel vrijwilligers. Een voorbeeld hiervan is Stichting Vogel en Natuurwacht Zuid-
Flevoland (100-150 actieve vrijwilligers), waar contacten worden onderhouden met diverse
overheden, NGO’s en TBO’s. Een aantal voorbeelden is meer lokaal georiënteerd en heeft minder
vrijwilligers en een kleiner netwerk. Niettemin zijn er over de gehele breedte veel contacten met
overheden: met de gemeente, maar bij een meer regionale oriëntatie vaak ook met de provincie. In
het laatste geval zijn er soms ook contacten met TBO’s. Financiering komt regelmatig via onder
andere subsidies en donaties.
Voorbeelden van soortbescherming leveren een positieve bijdrage aan de populaties van bepaalde
soorten, en hebben daarmee in principe een te verwachten positief ecologisch effect. Daarbij gaat het
ook nog eens regelmatig om rode lijst soorten zoals de Grutto, Jeneverbes of bepaalde vlindersoorten.
Opvallend is dat er ook veelvuldig wordt gesteld dat dergelijke initiatieven sociale effecten realiseren
door bewustwording over en betrokkenheid bij de natuur te realiseren, en dan vaak specifiek bij
bepaalde soorten. Ook via deze effecten kunnen zij een (indirecte) bijdrage aan natuurbescherming
leveren.
Soortbescherming is in Nederland via onder meer SOVON en RAVON wijdverspreid, met name via de
hieronder beschreven soortgerichte werkgroepen. Groepen die onder SOVON en RAVON vallen zijn
veelal niet opgenomen in de inventarisatie omdat zij deel uitmaken van een geïnstitutionaliseerd
netwerk met lokale afdelingen, en dus niet (meer) vallen onder de term groene zelf-governance.
Het hoofdtype soortbescherming omvat een grote diversiteit aan voorbeelden die beogen om met
fysieke activiteiten bepaalde soorten te beschermen. We onderscheiden twee subtypen:
• Soortgerichte werkgroepen
• Soortentuinen
Soortgerichte werkgroepen
Een subtype van soortbescherming zijn de soortgerichte werkgroepen. Dit zijn werkgroepen die zich in
een bepaalde regio richten op beheer voor een bepaalde soort of groep van soorten. Vaak omvat dit
beheersmaatregelen zoals nestbescherming voor weidevogels of het creëren van een geschikte
biotoop voor amfibieën. Soortgerichte werkgroepen zijn vaak gericht op (weide)vogels, zoals Stichting
Vogel en Natuurwacht Zuid-Flevoland, en soms ook op amfibieën of reptielen. Zij zijn daarbij over het
algemeen, net als de gebiedsgerichte werkgroepen die onder natuurbeheer vallen, niet gebonden aan
een bepaald gebied, maar actief in meerdere gebieden.
Belangrijk onderscheidend kenmerk tussen deze groepen en de gebiedsgerichte werkgroepen is vooral
dat soortgerichte werkgroepen zich in hun activiteiten sterk op bepaalde soorten oriënteren. Daarnaast
is er veel minder focus op cultuurhistorische waarden en landschapselementen. Een ander
belangrijk kenmerk van soortgerichte werkgroepen is dat deze vaker aan monitoring en inventarisatie
doen. Zij maken vaak deel uit van grotere (nationale) netwerken ter monitoring en bevordering van
bepaalde soorten, zoals SOVON (vogels) of RAVON (reptielen). Ook is er veel samenwerking met
lokale natuur- en milieuclubs, vogelbescherming of IVN.
Soortentuinen
Soortentuinen zijn voorbeelden van soortbescherming die zijn gebonden aan een specifieke locatie,
vaak ‘tuin’ genoemd. Dit zijn (vaak relatief kleine) gebieden die zijn ingericht voor een bepaalde soort
of een bepaalde groep van soorten. Over het algemeen zijn soortentuinen gericht op bijen, vlinders of
insecten, wat vaak terug te zien is in de naam, zoals bij de Bijentuin in Arcen en Vlindertuin
Lewenborg in Groningen. In deze tuinen wordt een gunstig biotoop voor deze soorten aangelegd en
vervolgens ook beheerd. Dit biotoop wordt bijvoorbeeld gecreëerd door het aanplanten van bijvriendelijke
beplanting en realiseren van insectenhotels.
Soortentuinen zijn vaak relatief lokaal in opzet en kennen ongeveer 5 tot 30 vrijwilligers. Ze zijn
daarmee over het algemeen meer lokaal en kleiner dan de soortenwerkgroepen, en zijn daarbij ook
aan een specifieke locatie gebonden, regelmatig in de bebouwde kom. Dit maakt soortentuinen
50 | Wot-rapport 127