De betekenis van groene burgerinitiatieven

5.3 Gebruiksgroen
5.3.1 Buurtgroen
Buurtmoestuin Overvecht is gelegen in de wijk Overvecht in Utrecht en omvat een ‘mobiele moestuin’
bestaande uit 8 bakken van 2,5 bij 1,5 meter - geplaatst op een voorheen volledig betegeld plein. Een
aantal buurtbewoners kwam met het idee om in deze buurt een gezamenlijke tuin aan te leggen met als
doel om sociale cohesie in de buurt te vergroten. Dit initiatief is opgepakt en ondersteund door Stichting
Seguro, een stichting die zich inzet voor ongedocumenteerde migranten en een opvanghuis in de wijk heeft.
Aanvullend doel werd daarbij om ongedocumenteerde migranten uit dit huis een dagbesteding te geven.
Woningcorporatie Mitros stelde tijdelijk een stuk grond beschikbaar waarop initiatiefnemers een moestuin,
verspreid over 8 bakken, realiseerden. Een groep van zo’n 40 mensen, waarvan zo’n 10 ‘vaste krachten’,
onderhoudt deze tuin. Om te mogen profiteren van de oogst moet er in de tuin gewerkt worden. De tuin is
omheind, zodat duidelijk is dat er niet door iedereen uit geplukt mag worden. Buurtmoestuin Overvecht is
door de gemeente gesubsidieerd met een bedrag van € 2000. Mitros levert gereedschap en stelt de grond
tijdelijk ter beschikking. Een lokale kerk heeft geholpen bij het bouwen van de bakken.
Bij buurtgroen gaat het om initiatieven waarbij ecologische doelen ondergeschikt zijn aan gebruiksdoelen
en soms ook aan doelen op het gebied van voedselproductie. Initiatieven van buurtgroen
richten zich over het algemeen op het verfraaien van de leefomgeving en het versterken van sociale
cohesie op buurt- of wijkniveau. Activiteiten die worden ondernomen met betrekking tot het groen zijn
voornamelijk fysiek van aard en omvatten beheer en realisatie van groen. Initiatieven van buurtgroen
liggen, vanwege hun gebruiksfunctie, meestal binnen of dichtbij de bebouwde kom.
Het hoofdtype buurtgroen omvat een grote diversiteit aan voorbeelden die gebruiksdoelstellingen
combineren met sociale doelen. Omdat we in de verdiepende analyse expliciet aandacht hebben
besteed aan deze subtypen ligt de nadruk in de beschrijving van buurtgroen bij deze typen. We
onderscheiden twee subtypen van buurtgroen:
• Buurttuinen
• Groenadoptie
Buurttuinen
Buurttuinen zijn gelegen binnen de bebouwde kom en worden voornamelijk door omwonenden
onderhouden. Ze zijn vaak gelegen in een matig tot sterk verstedelijkte omgeving en zijn veel te
vinden in middelgrote of grote steden. Hierbij gaat het vaak om een gezamenlijk plantsoen of een
gezamenlijke tuin, veelal met een kleine oppervlakte ruim beneden de hectare en regelmatig ook met
eetbaar groen/voedsel. Een voorbeeld van een buurttuin is het Doornroosje Plantsoen in Renkum, een
gemeentelijk plantsoen van 0,025 ha dat door omwonenden is verfraaid en wordt onderhouden. Een
ander voorbeeld is de Tuin van Jan, een door omwonenden ontwikkelde en beheerde ‘paradijstuin’ met
paviljoen en waterpartijen in Amsterdam. Activiteiten bij buurttuinen omvatten vrijwel altijd aanleg en
beheer, maar ook educatie is soms belangrijk. Het gaat daarbij meer om het in contact brengen met
de natuur dan om het geven van natuurlessen.
Er is bij buurttuinen sprake van een combinatie van groene en sociale doelstellingen, waarbij die
laatste vooral aspecten als bewustwording, sociale cohesie of het bouwen van sociaal kapitaal
omvatten. Doel is daarbij om iets gezamenlijks, van en voor de buurt, te creëren. Sociale cohesie is
hierbij een belangrijk thema, waaronder ook integratie tussen verschillende bevolkingsgroepen
gerekend kan worden. Doelen op het gebied van betrokkenheid en bewustwording zijn soms zichtbaar
en beogen vaak om mensen in contact te brengen met hun groene omgeving. Groene doelen zijn voor
een belangrijk deel gebruiksdoelen en hebben regelmatig te maken met verfraaiing van de omgeving
of het fungeren als ontmoetingsplaats.
Hoewel sociale doelen belangrijk zijn, heeft de aanleiding bij buurttuinen vaak een groene insteek. De
startsituatie van het terrein wordt daarbij als ongewenst of niet voldoende gezien: braakliggend of
bestraat terrein of openbaar groen van lage kwaliteit. Een voorbeeld hiervan is Postzegelpark
De betekenis van groene burgerinitiatieven | 55