De betekenis van groene burgerinitiatieven

zich primair op het beheer van recreatief groen, vaak in het stedelijk gebied. Groenpolitieke
initiatieven proberen de besluitvorming te beïnvloeden. Deze groepen dragen niet alleen bij aan
bescherming van bestaand groen, maar vormen ook een maatschappelijke spiegel voor het
natuurbeleid en vervullen daarbij een belangrijke corrigerende functie binnen een democratische
bestel.
Het onderzoek laat zien dat veel initiatieven van groene zelf-governance geen ‘pure’ zelf-governance
zijn in de zin dat er uitsluitend burgers zijn betrokken. Initiatiefnemers zijn soms combinaties van
burgers en overheden, en een aantal initiatiefnemers is professioneel werkzaam in de groene sector of
bij de overheid. Overheden blijven daarbij de belangrijkste financieringsbronnen, zeker voor groepen
die zelf natuur ontwikkelen. Ook wanneer burgers uiteindelijk eigenaar worden blijken overheidsfinanciën
de belangrijkste financieringsbron.
Naast directe ecologische en sociale effecten hebben groene burgerinitiatieven ook effecten op de
institutionele inbedding van het natuurbeheer in Nederland. We hebben dit benoemd als de zes
centrale krachten van groene burgerinitiatieven. De groene kracht van veel initiatieven ligt in de
actieve bijdrage aan het beheer van bestaand groen, het tegengaan van aantasting van waardevol
groen of het verbeteren van de ecologische kwaliteit van groen. Het gaat hierbij zeker niet alleen om
stedelijk groen of bloemperkjes. Tien procent van de groepen richt zich expliciet op de natuur in het
nationale natuurnetwerk. Op dit moment lijkt het echter gerechtvaardigd om te stellen dat, in
verhouding tot beheer door TBO’s en overheden, de totale oppervlakte van groene zelf-governance
klein is en dat de fysieke effecten van groene zelf-governance over Nederland in zijn geheel daarmee
in een andere orde van grootte vallen. De sociale kracht is vooral terug te zien in de effecten op
bewustwording, educatie en sociale cohesie.
Naast de groene en sociale kracht onderscheiden we de mobilisatiekracht. Binnen onze inventarisatie
schatten we het aantal betrokken burgers op minimaal 5.000 en 15.000 burgers, wat echter een
substantiële onderschatting is van het totale aantal in Nederland. Doordat burgerinitiatieven soms
andere doelen nastreven of andere werkwijzen hanteren dan gangbare vormen van natuurbeheer,
hebben burgerinitiatieven ook innovatiekracht. Ze dragen ze bij aan een reflectie op en thematische
verbreding van dit beheer en kunnen een bron zijn van inspiratie en vernieuwing zijn voor de
bestaande, geïnstitutionaliseerde visies.
Mobilisatiekracht en innovatiekracht dragen bij aan de verbredingskracht van groene zelf-governance.
Een aansprekend verhaal kan andere groepen burgers inspireren een soortgelijk initiatief op te zetten.
De verbredingskracht kan uiteindelijk resulteren in een verdergaande institutionalisering van het
initiatief. De resultaten van dergelijke institutionalisering uit het verleden zijn heden ten dage nog
steeds te zien bij veel van de bestaande natuurbeschermingsorganisaties, met de Vereniging
Natuurmonumenten als meest sprekende voorbeeld.
Uiteindelijk dragen al deze krachten bij aan de continuïteit van burgerinitiatieven. Continuïteit van
initiatieven is een belangrijke voorwaarde voor substantiële verandering in dominante natuurbeheerpraktijken.
Het teruglopen van subsidiemogelijkheden uit zowel het groene als het sociale domein (bv
via de leefbaarheidsbudgetten) wordt door veel initiatieven gezien als een belangrijke bedreiging voor
de continuïteit. De dominantie van het ‘Natuur in handen van mensen’ discours in het huidige beleid
lijkt daarmee enigszins op gespannen voet te staan met de moeite die veel groene burgerinitiatieven
in de praktijk hebben met het vinden van financiering of het voldoen aan regelgeving.
92 | Wot-rapport 127