De betekenis van groene burgerinitiatieven

De exacte afbakening van het begrip is hierbij een belangrijk discussiepunt. Vanuit de praktijk gezien
is het van groot belang om de fluïde grenzen van burgerinitiatieven te erkennen. Bij sommige
initiatieven zijn uitsluitend burgers betrokken, maar er zijn ook voorbeelden waarbij er samenwerking
is met diverse andere actoren(Selnes et al., 2013). Sommige initiatieven lijken sprekend op een lokale
afdeling van een grotere NGO, andere initiatieven raken aan sociaal ondernemerschap (ibid). Verder
ontwikkelen initiatieven zich in de loop der tijd en raken ze door de tijd heen soms ook meer
geïnstitutionaliseerd. Initiatieven kunnen meer bedrijfsmatig gaan werken, zich aansluiten bij of
onderdeel worden van bestaande landelijke NGO’s of netwerken, of nauwe banden met (semi-)
overheden vormen, wat vaak leidt tot een vorm van co-creatie.
Voor dit onderzoek is het echter van belang om een grens te trekken en aan te geven welke
initiatieven wij wel en welke wij niet in ons onderzoek betrekken. We hanteren hierbij een vrij nauwe
definitie, waarbij burgers vanuit een leidende rol invloed hebben op doelen en activiteiten van het
initiatief, geen of alleen secundaire economische doelen worden nagestreefd en het initiatief geen
formeel onderdeel is van een grotere organisatie zoals IVN (Instituut voor natuureducatie en
duurzaamheid). Ook moet een initiatief van groene zelf-governance een bijdrage leveren aan het
beschermen, beheren of realiseren van natuur en landschap of dit beogen te doen in zijn
doelstellingen. Onder ‘natuur en landschap’ verstaan wij niet alleen ‘wilde’ natuur en grootschalige
landschappen of groen binnen het nationaal natuurnetwerk, maar ook stedelijk en agrarisch groen,
parken, plantsoenen, bomen, moestuinen, graslanden en zelfs (binnen)water zoals meren en beken.
Alles wat Dunnet et al. (2002) als ‘groene ruimte’ benoemen 1 komt in principe in aanmerking. Wij
hebben ons in dit onderzoek echter alleen gericht op groen in de publieke ruimte. Tuinen en nietopenbare
ruimte zijn niet meegenomen.
Belangrijk om expliciet te vermelden is dat wij ons in onze studie over groene zelf-governance niet
alleen richten op groene burgerinitiatieven die volledig autonoom zijn en opereren zonder
betrokkenheid van overheden. Ook vormen van co-governance waarin burgers een belangrijke en
leidende rol spelen zijn meegenomen in dit onderzoek (zie ook Arnouts et al., 2012b; Selnes et al.,
2013). Het onderscheid tussen co-governance en zelf-governance is in de praktijk enigszins fluïde,
evenals de grenzen van wat wel en niet onder onze definitie valt. In hoofdstuk 3 volgt een verdere
toelichting op hoe hiermee in de praktijk is omgegaan.
Ten slotte is het ook belangrijk om aan te geven wat buiten ons onderzoek valt. Niet meegenomen
zijn initiatieven die geen ruimtelijke component hebben (zie hoofdstuk 3 voor een toelichting hierop);
initiatieven vanuit boeren of traditionele ondernemers; en initiatieven waarin sterk
geïnstitutionaliseerde, traditionele NGO’s de belangrijkste rol vervullen. Ook is er niet gezocht naar
(lokale) initiatieven vanuit organisaties als SOVON, RAVON, KNNV en IVN. Ook groen dat uitsluitend
voor gebruik dient, zonder dat er daarbij enige mate van groene doelstellingen of waarden worden
beoogd/gerealiseerd, is niet meegenomen in de inventarisatie omdat het niet onder onze definitie van
groene zelf-governance valt.
De kracht van groen burgerinitiatief
Onderzoek naar groene zelf-governance heeft zich tot op heden vooral gericht op individuele
voorbeelden. Er zijn verkenningen maar ook meer diepgaande onderzoeken geweest naar hoe ze zich
ontwikkelen, welke strategieën ze hanteren (Van Dam et al., 2010), welke knelpunten er bestaan en
over hoe de overheid een faciliterende rol kan spelen (Van Dam et al., 2011; Van der Heijden et al.,
2011). Ook is ingegaan op het karakter van burgerinitiatieven (die in eerste instantie met name als
protestgroepen werden gezien) (De Groot et al., 2012; Duineveld et al., 2010) en op wat ze hebben
opgeleverd, enerzijds aan extra groen of biodiversiteit en anderzijds aan sociaal kapitaal, zoals sociale
cohesie of empowerment (Van Dam et al., 2011). Diverse groene burgerinitiatieven zijn ook
besproken in onderzoek naar innovatieve vormen van governance (Arnouts et al., 2012b; Selnes et
al., 2013). Uit al deze voorbeelden komt een eerste beeld naar voren van de groene en sociale kracht
van burgerinitiatieven.
‘ 1 land dat voornamelijk bestaat uit open, doorlatende, ‘zachte’ oppervlakten zoals bodem, gras, struikgewas en bomen’
(Dunnet et al., 2002, p. 23, vertaald uit het Engels).
De betekenis van groene burgerinitiatieven | 19