De betekenis van groene burgerinitiatieven

Formele afspraken en inbedding in bestuurlijke structuren
Er zijn diverse manieren waarop afspraken en regels die te maken hebben met groene zelfgovernance
formeel worden vastgelegd. Hierbij gaat het om contractuele afspraken, bestemmingsplannen,
raadsbesluiten, pachtovereenkomsten, beheersovereenkomsten, samenwerkingsovereenkomsten,
adoptiecontracten, gebiedsplannen, subsidieovereenkomsten, beheerplannen, en
diverse schriftelijke overeenkomsten. De mate waarin via dergelijke constructies juridische zaken
worden gewaarborgd verschilt per initiatief. Aanpassingen in bestemmingsplannen, in beheerplannen
of in andere wet- of regelgeving komen met name voor bij grootschaliger of meer ingrijpende
initiatieven waarbij er bijvoorbeeld een functieverandering speelt. Dit is zeker zichtbaar bij een aantal
initiatieven, maar een dergelijke institutionele invloed is er bij de meeste initiatieven niet. Vaker zien
we dat er wel een aantal afspraken formeel wordt vastgelegd, maar dat er geen nieuwe wet- of
regelgeving ontstaat. In een relatief klein aantal initiatieven is er nauwelijks sprake van formalisering
en werkt men voornamelijk op basis van onderlinge (mondelinge) afspraken.
Formalisering als rechtspersoon
Een belangrijke observatie voor de spelregels van groene zelf-governance is dat veel initiatieven,
zeker degenen die al wat langer bestaan of wat grootschaliger zijn, verworden tot een formeel
rechtspersoon. Hoewel we hierover geen kwantitatieve gegevens hebben verzameld, lijkt het al snel
om de helft van de initiatieven te gaan. Deze formalisering is een manier waarop verantwoordelijkheden
formeel kunnen worden vastgelegd, wat soms ook vereist is om bijvoorbeeld subsidie te
kunnen ontvangen. Indien er sprake is van dergelijke formalisering dan is dit vrijwel altijd in de vorm
van een vereniging of stichting. Een redelijk aantal stichtingen uit onze analyse is ook een Algemene
Nut Beoogde Instelling (ANBI), waarmee giften aan deze stichtingen onder bepaalde voorwaarden
aftrekbaar zijn van de belasting. Er is daarnaast ook wel degelijk een behoorlijk aantal initiatieven van
groene zelf-governance, en daarbij gaat het met name om de wat kleinschalige initiatieven waar
weinig geld in omgaat, waarbij er geen sprake is van formalisering als rechtspersoon.
4.5 Hulpbronnen
Financiering
Er is een diversiteit aan financieringsbronnen die worden aangeboord door initiatieven van groene zelfgovernance,
waarbij er meestal sprake is van meerdere bronnen van financiering (tabel 6).
Veelvoorkomende vormen van financiering zijn subsidie (bij ongeveer 50% van de initiatieven),
sponsoring (40%) en donaties (40%). Daarnaast dragen initiatiefnemers in ongeveer 45% van alle
gevallen ook zelf financieel bij aan hun initiatief. Ongeveer 20% van alle initiatieven realiseert
opbrengsten uit het leveren van goederen en diensten, en zo’n 15% ontvangt als vereniging
contributies van hun leden. De totale omvang van financiering kan hierbij verschillen van vrijwel niets
tot (ver) boven de € 1.000.000 bij ingrijpende functieveranderingen of ontwikkeling van nieuwe
natuur. Er zijn initiatieven van groene zelf-governance die een structurele jaarlijkse begroting hebben
boven de € 20.000, incidenteel tot wel € 100.000.
Tabel 6
Financieringsbronnen.
Subsidie is de meest voorkomende vorm van financiering, en is meestal afkomstig vanuit gemeenten.
Daarnaast kunnen de meer regionaal georiënteerde/wat grotere initiatieven soms ook op provinciaal
niveau subsidie ontvangen, waarbij het relatief vaak om wat grotere bedragen gaat. Ook nationale
ministeries of zelfs de EU kunnen subsidie verlenen, maar dit is betrekkelijk zeldzaam.
De betekenis van groene burgerinitiatieven | 39