De betekenis van groene burgerinitiatieven

Een respondent gaf aan dat dit voor hem een logisch gevolg was van het feit dat men binnen een
groen burgerinitiatief met verschillende mensen samenwerkt en in contact komt. Hoewel effecten op
het gebied van sociale cohesie lang niet overal expliciet zijn benoemd, zou het op basis van deze
stelling best te verwachten zijn dat bijna alle initiatieven van groene zelf-governance een bepaalde
positieve bijdrage leveren aan sociale cohesie, op wat voor manier dan ook. Er wordt bij groene zelfgovernance
namelijk bijna per definitie samengewerkt en/of contacten onderhouden met diverse
personen, waardoor er sociale verbanden ontstaan of versterkt worden.
Toename van sociale cohesie kan in sommige gevallen echter ook leiden tot impliciete of expliciete
uitsluiting van bepaalde mensen. Het onderscheid tussen ‘gevestigden’ en ‘buitenstaanders’ (Elias,
1976) wordt dan eerder versterkt dan verminderd, en er kan zelfs sprake zijn van (impliciete of
expliciete) mechanismen van uitsluiting. Zo vertelde een respondent dat in zijn omgeving de sociale
contacten tussen bepaalde buurtbewoners zijn toegenomen als gevolg van groene zelf-governance,
maar dat dit voornamelijk om een bepaalde groep buurtbewoners gaat en dat er weinig contacten zijn
met andere buurtbewoners. Een buurttuin uit de verdiepende analyse is omheind zodat alleen
degenen die meewerken ook kunnen oogsten uit de moestuinen, wat feitelijk een mechanisme van
uitsluiting is. Hoewel dergelijke mechanismen van uitsluiting vrijwel niet benoemd zijn in interviews, is
het niet onwaarschijnlijk dat ze in sommige gevallen voorkomen.
Effecten per type
Op basis van doelstellingen zouden we effecten op het gebied van sociale cohesie wellicht voornamelijk
bij buurtgroen, en dan met name het subtype buurttuinen, verwachten. Het beeld in de
verdiepende analyse bevestigt dit maar deels: hoewel effecten op het gebied van sociale cohesie
inderdaad voor een belangrijk deel bij initiatieven van buurtgroen voorkomen, zien we ze ook binnen
diverse andere ideaaltypen die we onderscheiden, en ook lang niet alleen maar in een stedelijke
context.
Effecten die te maken hebben met het bevorderen van maatschappelijke deelname worden slechts
sporadisch genoemd, en lijken in belangrijke mate samen te hangen met sociaal-maatschappelijke
initiatieven, meer specifiek met het subtype groen met maatschappelijke zorg. Ook bij buurttuinen,
een subtype van buurtgroen, zien we wat van dergelijke effecten. Deze buurttuinen spelen ook een rol
als het gaat over integratie van verschillende groepen.
De meer algemeen geformuleerde effecten die te maken hebben met allerlei sociale contacten en
verbanden op het gebied van sociale cohesie zien we bij een redelijk aantal initiatieven van diverse
typen. Hoewel ze niet overal expliciet benoemd worden verwachten wij meestal wel enig effect op
sociale cohesie vanuit groene zelf-governance, doordat mensen als gevolg van groene zelf-governance
met elkaar in contact komen. Over de gehele breedte springt de categorie buurtgroen er daarbij
bovenuit: veel initiatieven die onder dit type en bijbehorende subtypen vallen identificeren wel een
bepaald effect op sociale cohesie. Politiek, groenbeleving, verbrede politiek en sociaal-maatschappelijk
zijn ook redelijk belangrijk voor sociale cohesie. Bij natuurbeheer, soortbescherming, natuurontwikkeling
en eigenaarschap lijken effecten op sociale cohesie redelijk klein.
6.3.8 Gezondheid
Expliciete doelstellingen op het gebied van gezondheid zijn bij groene zelf-governance zeldzaam en
komen slechts voor bij circa 5% van alle initiatieven. Voor effecten met betrekking tot gezondheid zien
we een zelfde beeld: ze worden weinig expliciet benoemd door respondenten. Effecten die benoemd
worden hangen vooral samen met een verbetering in milieukwaliteit en het buiten zijn en in beweging
komen.
In diverse onderzoeken wordt er gesuggereerd dat er een link is tussen de aanwezigheid van groene
ruimte en publieke gezondheid (Hartig et al., 2014; Tzoulas et al., 2007). Het is dus best aannemelijk
dat groene zelf-governance, wanneer het bijdraagt aan vergroening van de stad of het landschap, kan
bijdragen aan de gezondheid van omwonenden en vrijwilligers. Ons onderzoek biedt echter weinig
aanknopingspunten om hier sterke conclusies uit te trekken.
80 | Wot-rapport 127