De betekenis van groene burgerinitiatieven

5.2 Natuurbeheer en ontwikkeling
5.2.1 Natuurbeheer
Natuurwerkgroep De Spaanse Ruiter zet zich in voor natuur- en cultuurbehoud in het gebied tussen
Klarenbeek, Tonden en Voorst. Ze werken aan het behoud en herstel van kleine landschapselementen
zoals kerkpaden, grafheuvels, houtwallen, hoogstamfruit, hagen en knotwilgen. Ook wordt er bijgedragen
aan beheer van heide en grasland. De Spaanse Ruiter bestaat uit ongeveer 20 actieve vrijwilligers. In de
herfst en winter zijn ze 1 á 2 zaterdagen per maand bezig met kleinschalig onderhoud en beheer, zoals
het maaien van grasland, aanplanten van groen, knotten van wilgen of het graven van een poel.
Een aantal leden van De Spaanse Ruiter voert daarnaast regelmatig overleg met gemeentes, landeigenaren,
boeren en natuurbeschermingsorganisaties. Er wordt daarbij gezocht naar samenwerking,
waarbij vrijwilligers van de natuurwerkgroep bijvoorbeeld helpen bij de uitvoering van bestaande plannen
of juist nieuwe ideeën aandragen. In zijn werkzaamheden maakt de stichting soms gebruik van
gereedschap dat van anderen wordt geleend.
Onder natuurbeheer vallen initiatieven die zich specifiek richten op het beheren, realiseren en/of
beschermen van groen in de lokale/regionale omgeving. Deze groepen streven voornamelijk fysieke
doelen na op het gebied van ecologie en cultuurhistorie. Zo richt Stichting Natuurlijk Jonen zich op het
behouden en versterken van het dorpslandschap rondom het buurtschap Jonen en zijn cultuurhistorische-
en natuurwaarden. Stichting Hortus Naturalis in Alkmaar richt zich op het onderhouden
van een farmaceutische kruidentuin die vroeger door VSM werd gebruikt en wil daarbij een rol blijven
spelen in internationale ontwikkelingen in de homeopathie en bijdragen aan educatie over geneeskrachtige
kruiden.
Bij natuurbeheer is het beheren van bestaand groen de belangrijkste activiteit, regelmatig aangevuld
met het realiseren van nieuw groen. Bij Stichting Hortus Naturalis is dit vooral het onderhouden van
planten in de kruidentuin en het vermeerderen van zaden. Onder beheer kan ook het opruimen van
afval vallen: dit zien we bijvoorbeeld bij de Bermbende, die in ’t Gooi schoonmaakacties in de natuur
organiseert. Soms ligt de focus van activiteiten meer op het (kleinschalig) realiseren van nieuw groen
en minder op beheer. Zo richt stichting Maasheggen Balgoy zich op het terugbrengen van karakteristieke
heggen in het landschap rondom Balgoy, die overigens in een latere fase ook beheerd zullen
worden.
Groepen van natuurbeheer zijn meestal ontstaan als burgerinitiatief en vaak geformaliseerd als
rechtspersoon, bijvoorbeeld om aansprakelijkheid te regelen of pachtovereenkomsten te kunnen
sluiten. Belangrijke hulpbronnen omvatten geld (vanuit diverse bronnen) en gereedschap, maar ook
kennis over beheer/onderhoud. Er is bij natuurbeheer vaak sprake van een netwerk met institutionele
actoren met minimaal een NGO, overheid, TBO, en/of een partij uit het bedrijfsleven en vaak een
combinatie hiervan, zoals ook bij natuurwerkgroep De Spaanse Ruiter zichtbaar is. Dit contact komt
onder andere voort uit het feit dat er wordt gewerkt op terreinen die niet in eigendom van de initiatiefnemers
zijn. Zo werkt Stichting Natuurlijk Jonen samen met Natuurmonumenten, de eigenaar van
veel gronden nabij Jonen, en werken zij tevens samen met lokale boeren om deze gronden te
begrazen. Natuurlijk Jonen krijgt steun en subsidie vanuit gemeente Steenwijkerland en ontvangt geld
uit het Europese LEADER-project, vanuit de Rabobank en vanuit het VSB fonds. Ook is er advies en
ondersteuning vanuit Stichting Stimulans, Alto adviesbureau en Stichting SANNO.
Zowel ecologische als cultuurhistorische effecten worden expliciet beoogd in doelstellingen. Gebruikseffecten
zijn, hoewel meestal niet primair beoogd, toch regelmatig zichtbaar en hebben te maken met
wandelmogelijkheden of toegang tot groen. De effecten van natuurbeheer zijn daarmee voornamelijk
fysiek: zowel op het gebied van ecologie als cultuurhistorie kan natuurbeheer een bijdrage leveren aan
natuur en landschap, hoewel dit niet per definitie in alle gevallen positief hoeft te zijn. Stichting
Natuurpark Vlakbroek toverde door zijn beheer een 'verwaarloosde wildernis' om in een ‘aantrekkelijk
park’ met recreatieve waarde. Hoewel dit een duidelijk positief gebruikseffect heeft, is het lastig te
46 | Wot-rapport 127