De betekenis van groene burgerinitiatieven

Stichting Lingewaard Natuurlijk is in 1994 opgericht als Bemmel Natuurlijk en komt voort uit een
lokale, nog steeds bestaande vogelwerkgroep, die in de loop der tijd meer aan beheer en onderhoud in
het landschap ging doen. In de loop der tijd werden ook educatie en natuurbeleving belangrijk. Na een
gemeentelijke fusie in 2001 kreeg de stichting zijn huidige naam en werden er ook elders in de nieuwe
gemeente activiteiten ontplooid.
Stichting Lingewaard Natuurlijk heeft een vaste kern van naar schatting zo’n 150 vrijwilligers in de
gemeente en is actief op vele fronten als het gaat om natuurbescherming en besluitvorming over natuur.
Zo onderhouden zij landschapselementen en zorgen zij voor nestplaatsen voor vogels. Verder verzorgen
zij alle natuurlessen aan basisscholen in de gemeente, zijn ze vaste gesprekspartner van de gemeente en
nemen ze deel aan diverse gebiedsprocessen. Doelstellingen omvatten onder andere een fraaier
landschap, natuur- en milieueducatie, het bevorderen van natuurbeleving en betere kansen voor
bedreigde soorten.
De stichting haalt voornamelijk financiering uit subsidies, opbrengsten en sponsoring en heeft een
jaarbegroting van ruim € 130.000 (2013). Daarnaast is zij eigenaar van een eigen
natuureducatiecentrum en een veldschuur met daarbij zo’n 150 moestuintjes. De stichting draait volledig
op vrijwilligers.
Brede initiatieven zijn over het algemeen grote, reeds lang bestaande groepen die mede daardoor al
meer geïnstitutionaliseerd zijn geraakt en vaak intensief samenwerken met overheden, TBO’s,
bedrijfsleven en NGO’s. Brede initiatieven zijn vaak kleinschalig en single-issue begonnen maar zijn
door de jaren heen gegroeid en verbreed over (bijvoorbeeld) meerdere gebieden of activiteiten. Zo is
De Steltkluut opgericht als vogelwerkgroep in 1956. Tegenwoordig richten zij zich in hun doelstellingen
vooral op behoud en ontwikkeling van nieuw groen, natuureducatie en natuuronderzoek, en
beleidsbeïnvloeding. Soms zijn brede initiatieven ondertussen al zo sterk gestructureerd en
geformaliseerd dat ze nauwelijks meer als burgerinitiatief worden herkend, en ook als NGO zouden
kunnen worden gekenschetst. Omdat ze ontstaan zijn als burgerinitiatief en burgers nog steeds de een
beslissende rol spelen, zijn ze zeker te typeren als burgerinitiatief. Brede groepen komen voornamelijk
voor in landelijk gebied.
Brede initiatieven hebben een groot aantal vrijwilligers en hebben van alle ideaaltypen het grootste
netwerk, met daarin verschillende partijen zoals (vaak meerdere) overheden, NGO’s, TBO’s en ook het
bedrijfsleven. Zij werken actief samen met partijen uit hun netwerk. Daarbij is er veelal goed contact
en intensieve samenwerking met één of meer gemeenten. Brede groepen werken vaak samen met
verschillende NGO’s op verschillende thema’s. Regelmatig zijn zij aangesloten bij provinciale Natuuren
Milieufederaties. De jaarlijkse begroting komt vaak boven de € 10.000 uit, of nog vele malen
hoger. Zij boren daarbij verschillende bronnen van financiering aan en beschikken vaak over een eigen
financiële buffer.
Brede initiatieven zijn altijd geformaliseerd als rechtspersoon in de vorm van een vereniging of
stichting. Mede vanwege hun omvang zijn ze vaak opgedeeld in kleinere werkgroepen met zeer
specifieke en diepgravende kennis, die zich bezighouden met deeltaken zoals educatie of een bepaald
type vegetatie. Zo heeft Vereniging voor Natuur- en landschapsbescherming Goeree-Overflakkee een
vogelwerkgroep, plantenwerkgroep, werkgroep planologie, werkgroep terreinbeheer en werkgroep
vleermuizen/zoogdieren. Doordat brede groepen zich met vele dingen bezig houden vindt er vaak een
bepaalde mate van externe formalisering plaats. Dit kan onder andere door zaken vast te leggen in
bestemmingsplannen en beheerplannen of via contractuele overeenkomsten.
Brede initiatieven realiseren relatief veel en relatief grote effecten. Als eerste zijn de ecologische
effecten relatief belangrijk: deze initiatieven dragen met veel vrijwilligers vaak vrij succesvol bij aan
behoud, bescherming en natuurontwikkeling op redelijk grote schaal. Ook op het gebied van
cultuurhistorie kunnen zij dergelijke effecten realiseren. Brede initiatieven lijken ook in staat om
bewustwording bij groen te creëren - zo is er bijvoorbeeld vraag naar excursies en bereiken ze vaak
veel mensen via natuur- en milieueducatie. Via brede groepen worden er ook veel mensen bij het
groen betrokken, en relatief grote aantallen vrijwilligers gemobiliseerd. Effecten op sociale cohesie
worden wel gezien, maar lijken minder belangrijk. Het gaat daarbij vooral over cohesie tussen de
vrijwilligers onderling.
64 | Wot-rapport 127